Nội dung chính

Thiếu máu ở trẻ sơ sinh: Nguyên nhân, dấu hiệu, giải pháp

Bé bị thiếu sắt thiếu máu là nỗi lo lớn nhất của các bậc phụ huynh. Tình trạng này nếu để kéo dài có thể đe dọa trực tiếp đến tính mạng của con nhỏ. Vậy thiếu máu thiếu sắt ở trẻ nhỏ là gì, cách điều trị và phòng ngừa ra sao.

Trẻ sơ sinh bị thiếu máu thiếu sắt là gì?

Thiếu máu thiếu sắt là hiện tượng thường gặp ở trẻ nhỏ. Căn bệnh này khởi phát do lượng hồng cầu giảm dưới mức cho phép. Từ đó khiến cơ thể không tự tổng hợp được hemoglobin và myoglobin để vận chuyển oxy đến tế bào.

Bé bị thiếu máu thiếu sắt khiến rất cha mẹ rất lo lắng
Bé bị thiếu máu thiếu sắt khiến rất cha mẹ rất lo lắng

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, trẻ sơ sinh thiếu sắt là vấn đề thường gặp tại các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Số liệu thống kê năm 2008 cho thấy, có tới 30% trẻ dưới 5 tuổi bị thiếu máu do chế độ ăn uống không đủ sắt.

Tình trạng này nếu để kéo dài sẽ rất nguy hiểm bởi nó có thể ảnh hưởng đến các hoạt động thể chất và tinh thần của trẻ như: Chậm làm lành vết thương, tập trung, kém, mệt mỏi, uể oải,… Không chỉ thế, thiếu máu ở trẻ sơ sinh còn ảnh hưởng đến chỉ số phát triển thể chất và trí tuệ sau này của các con. Do đó mẹ cần chủ động quan sát và điều trị từ sớm, tránh để lâu ngày gây nhiều biến chứng nguy hiểm.

Theo tổ chức y tế thế giới WHO, bé bị thiếu máu thiếu sắt khi:

  • Huyết sắc tố (hemoglobin) < 110g/l với trẻ từ 2-6 tuổi
  • Lượng huyết sắc tố (hemoglobin) < 115g/l với trẻ từ 6-12 tuổi

Nguyên nhân khiến trẻ sinh ra bị thiếu sắt thiếu máu

Các nguyên nhân chính khiến bé bị thiếu máu thiếu sắt bao gồm:

  • Trẻ bị thiếu sắt dự trữ khi trong bụng mẹ: Thai nhi khi còn trong bụng mẹ đã biết tích lũy và dự trữ sắt. Quá trình tích lũy này diễn ra khá sớm, nên khi đủ tháng bé đã có khoảng 25-3.000mg sắt. Lượng sắt này đủ dùng trong 3-4 tháng đầu đời khi dinh dưỡng chưa kịp đáp ứng. Trường hợp trẻ sinh ra thiếu sắt dự trữ là do sinh non, sinh đôi hoặc mẹ bầu bị thiếu máu thai kỳ
  • Trẻ tăng trưởng quá nhanh: Trẻ sinh non thường có tốc độ tăng trưởng và phát triển rất nhanh. Do đó cần một lượng lớn sắt để hấp thụ. Nếu sữa mẹ và sữa ngoài không đủ để cung cấp thì nguy cơ thiếu máu là rất lớn
  • Chế độ ăn uống ít sắt: Ăn uống thiếu khoa học, không đủ dinh dưỡng là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng thiếu sắt ở trẻ sơ sinh
  • Mắc các bệnh lý khác: Trẻ nhỏ mắc các bệnh như cảm cúm, rối loạn tiêu hóa, dị ứng sữa, viêm ruột, thiếu transferrin bẩm sinh sẽ khiến sắt giảm hấp thụ và gây ra thiếu máu
Trẻ sinh non cần một lượng lớn sắt để phát triển
Trẻ sinh non cần một lượng lớn sắt để phát triển

Dấu hiệu nhận biết bé bị thiếu sắt

Bé bị thiếu máu thiếu sắt thường không có biểu hiện rõ ràng. Tuy nhiên nếu cha mẹ quan sát tỉ mỉ thì khả năng nhận diện triệu chứng là rất cao. Dưới đây là 8 dấu hiệu thiếu sắt ở trẻ sơ sinh mà cha mẹ có thể bắt gặp:

  • Trẻ yếu ớt, kém hoạt bát: Khi thiếu sắt lượng hầu cầu trong cơ thể sẽ không đủ để cung cấp oxy cho các tế bào. Vì vậy hầu hết các bộ phận trên cơ thể trẻ đều rất mệt mỏi và yếu ớt. Không chỉ thế, với những trẻ đang độ tuổi đi học thì thiếu máu có thể làm giảm chỉ số thông minh, khả năng tư duy và tập trung của bé
  • Nước da xanh xao: Là dấu hiệu trẻ sơ sinh bị thiếu máu phổ biến và thường gặp nhất hiện nay. Lý do là bởi khi thiếu máu, số lượng hồng ít đi sẽ làm làn da trở lên nhạt màu và xanh xao hơn
  • Biếng ăn: Thiếu máu dinh dưỡng ở trẻ sơ sinh thường được nhận biết bởi tình trạng biếng ăn. Hiện tượng này được lý giải bởi tình trạng thiếu máu sẽ khiến trẻ mệt mỏi, khó khăn trước những hoạt động thường ngày, trong đó có ăn uống
  • Nhịp tim nhanh: Thiếu máu khiến hồng cầu vận chuyển oxy bị giảm, các bộ phận trong cơ thể thiếu oxy. Do đó, để bù lại cơ thể buộc phải tăng nhịp tim, đẩy mạnh tốc độ vận chuyển oxy đến các mô
  • Khó thở: Cũng là dấu hiệu thường gặp khi bé bị thiếu máu thiếu sắt. Lý do là bởi lượng hồng cầu sụt giảm khiến cơ thể không đủ cung cấp oxy cho tim. Từ đó gây ra khó thở, thở gấp
  • Suy giảm sức đề kháng: Khi thiếu hồng chức năng miễn dịch của trẻ sẽ bị suy giảm. Trẻ thường xuyên bị nhiễm khuẩn, ốm vặt hoặc bị rối loạn đường tiêu hóa
  • Rối loạn ăn uống: Thiếu máu là một trong những nguyên nhân khiến trẻ bị rối loạn ăn uống. Biểu hiện thường gặp là trẻ có sở thích ăn những thứ không phải thực phẩm như: đất, cát sỏi,…
  • Sụt cân: Thiếu máu lâu ngày sẽ khiến trẻ biếng ăn. Đó là lý do vì sao phần lớn các bé bị thiếu máu thiếu sắt đều sụt cân hoặc không đạt mức cân theo tiêu chuẩn
Bị sút cân là dấu hiệu thường thấy ở trẻ sơ sinh thiếu sắt
Bị sút cân là dấu hiệu thường thấy ở trẻ sơ sinh thiếu sắt

Thiếu máu ở trẻ sơ sinh có nguy hiểm không?

Bé bị thiếu máu, thiếu sắt có nguy hiểm không? Theo các chuyên gia, máu có nhiệm vụ vận chuyển dinh dưỡng và oxy đến các tế bào. Do vậy khi cơ thể thiếu máu, hầu hết các bộ phận đều bị ảnh hưởng, mức độ này có thể từ ít tới nhiều. Thậm chí nguy hiểm đến tính mạng. Dưới đây là những biến chứng thường gặp trả lời cho câu hỏi trẻ sơ sinh thiếu máu có nguy hiểm không.

  • Suy giảm sức khỏe: Bé bị thiếu máu thiếu sắt lâu ngày sẽ khiến cơ thể thiếu hụt oxy. Tình trạng này có thể gây ra hiện tượng mệt mỏi, bỏ ti, quấy khóc. Đặc biệt nếu không được điều trị kịp thời, bé có thể bị kiệt sức, giảm cân, não bộ chậm phát triển
  • Ảnh hưởng đến hệ thần kinh: Não là cơ quan thần kinh quan trọng của cơ thể. Bộ phận này cần rất nhiều oxy để hoạt động. Do đó trong trường hợp thiếu máu, oxy không đủ cho não hoạt động sẽ khiến hệ thần kinh bị suy giảm. Trẻ phải đối mặt với các vấn đề như đau đầu, hoa mắt, chóng mặt, suy giảm trí nhớ, kém tập trung, ngủ gà, ngủ gật trong lớp
  • Ảnh hưởng đến hệ hô hấp: Thiếu máu có thể khiến trẻ khó thở hoặc thở gắng sức. Tình trạng này thường gặp ở những bé bị thiếu máu cấp tính do xuất huyết tiêu hóa hoặc chấn thương
  • Ảnh hưởng đến hệ miễn dịch: Máu là dung môi sản sinh ra các kháng thể. Vì vậy khi cơ thể thiếu máu hệ miễn dịch sẽ kém nhạy cảm với các tác nhân lạ. Trẻ dễ gặp các vấn đề về sức khỏe như tiêu chảy, viêm phổi, viêm họng, cảm cúm,…
  • Ảnh hưởng đến hệ tim mạch: Tim là bộ phận có nhiệm vụ co bóp để vận chuyển máu đến các tế bào. Khi cơ thể thiếu máu, tim buộc phải hoạt động nhiều hơn. Tình trạng này nếu để kéo dài có thể gây ra hiện tượng như: suy tim, rối loạn nhịp tim, nhồi máu cơ tim, thậm chí là đột quỵ, tử vong

Có thể thấy bé bị thiếu máu thiếu sắt tiềm ẩn rất nhiều biến chứng nguy hiểm. Do đó khi thấy con nhỏ có những triệu chứng tương tự mẹ cần nhanh chóng đưa con đến gặp bác sĩ.

Hệ quả nguy hiểm nhất của thiếu máu là tim mạch suy yếu
Hệ quả nguy hiểm nhất của thiếu máu là tim mạch suy yếu

Trẻ sơ sinh thiếu máu phải làm sao? Cách chẩn đoán

Trẻ bị thiếu máu thời kỳ đầu không có biểu hiện rõ ràng. Vì vậy để phát hiện bệnh sớm mẹ cần con đi khám sức khỏe định kỳ và thực hiện xét nghiệm chuyên sâu khi có nghi ngờ. Cụ thể:

  • Tầm soát bé bị thiếu máu thiếu sắt: WHO khuyến cáo, với những trẻ nhỏ dưới 12 tuổi bố mẹ nên cho con tầm soát thiếu máu bằng các xét nghiệm huyết sắc tố. Việc làm này sẽ giúp bé tránh được các biến chứng nguy hiểm đồng thời tìm ra các nguy cơ để phòng tránh
  • Xét nghiệm Hemoglobin và hematocrit: Là xét nghiệm máu phổ biến nhất hiện nay. Theo đó xét nghiệm này sẽ giúp bác sĩ đo được nồng độ hemoglobin và hematocrit trong máu. Từ đó đưa ra kết luận chuẩn xác
  • Xét nghiệm phân tích tế bào máu: Là xét nghiệm giúp kiểm tra số lượng, chất lượng của tế bào bạch cầu và tiểu cầu. Ngoài ra phương pháp này còn giúp bác sĩ nhận biết được các bệnh về máu ác tính
  • Xét nghiệm tế bào ngoại vi: Thông qua quan sát mẫu máu dưới kính hiển vi bác sĩ sẽ nhận biết được tình trạng bất thường của các tế bào máu
  • Xét nghiệm sắt huyết thanh: Xét nghiệm này thường được làm bổ trợ để giúp nhận biết tình trạng bé bị thiếu máu thiếu sắt là do đâu

Cách điều trị cho bé bị thiếu máu thiếu sắt

Tùy vào nguyên nhân và tình trạng bệnh mà các biện pháp điều trị có thể khác nhau.

Điều trị thiếu máu do thiếu sắt

Trẻ sơ sinh bình thường không cần dùng sắt. Vì con đã có một lượng dự trữ khi trong bào thai. Tuy nhiên với những trường hợp thiếu máu, trẻ cần dùng sắt theo liều điều trị là 3-6mg/kg/ngày. Duy trì 3-6 tháng.

Trẻ có thể bổ sung sắt trực tiếp bằng đường uống hoặc đường tiêm tĩnh mạch. Trong đó, ưu tiên bổ sung đường uống, sử dụng chế phẩm siro. Nhất là những loại có thêm vitamin C và kẽm để tăng hấp thu, chuyển hóa.

Fitobimbi Ferro C là siro bổ sung sắt kẽm cho bé nhập khẩu từ Italia. Sản phẩm không gluten, lactocse nên khá an toàn cho bé. Mẹ có thể cho con sử dụng khi được 6 tháng.

 
ferro c
Siro bổ sung sắt được nhiều mẹ sử dụng cho con

Điều trị thiếu máu do thiếu B12, acid folic

Thiếu B12 và acid folic, cơ thể không đủ nguyên liệu tạo máu. Vì vậy, trẻ cần được bổ sung thêm các hoạt chất này.

Với trẻ sơ sinh chủ yếu tiếp nhận dinh dưỡng từ sữa, mẹ nên tăng cường chế độ ăn uống của mình. Thông qua sữa mẹ con sẽ hấp thu được chất dinh dưỡng đang thiếu. Một số thực phẩm giàu vitamin B12 và acid folic có thể kể đến như thịt, cá, hải sản, rau xanh.

Điều trị thiếu máu bệnh lý ở trẻ sơ sinh

Khác với thiếu máu dinh dưỡng, trẻ sơ sinh thiếu máu bệnh lý sẽ được điều trị theo các phương pháp dưới đây.

  • Thiếu máu do suy tủy: Tiến hành tìm và điều trị nguyên nhân. Kết hợp truyền máu, thực hiện ghép tủy hoặc cấy tế bào gốc từ máu cuống rau.
  • Thiếu máu do thalasssemia: Căn bệnh này thường được điều trị bằng việc truyền máu, thải sắt, ghép tủy.
  • Thiếu máu do tan máu miễn dịch: Trẻ cần sử dụng corticoid đường uống. Truyền máu khi bị thiếu nặng

Cách phòng ngừa tình trạng bé bị thiếu sắt

Thiếu máu ở trẻ sơ sinh điều trị mất nhiều thời gian. Vì vậy, mẹ nên chủ động phòng ngừa cho bé bằng việc áp dụng các biện pháp sau:

  • Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 18 tháng đầu đời. Bởi đối với trẻ dưới 1 tuổi không nguồn cung cấp sắt nào tốt bằng sữa mẹ. Trường hợp mẹ cũng bị thiếu máu sau hậu sản gia đình có thể tham khảo một số loại sữa bổ sung cho bé
  • Mẹ nên thiết lập cho con chế độ ăn dặm phù hợp sao cho bé hấp thụ lượng sắt dồi dào từ các loại thực phẩm
  • Ngoài việc bổ sung sắt mẹ cũng nên cho con dùng vitamin C để hỗ trợ quá trình hấp thụ và tổng hợp sắt tạo máu
  • Khi sử dụng viên uống tổng hợp sắt để phòng ngừa cho con mẹ nên ưu tiên lựa chọn các sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng. Đồng thời tham khảo ý kiến bác sĩ về thành phần, cách dùng
  • Với những bé sinh non mẹ nên chủ động các biện pháp bổ sung sắt cho con ngay từ khi chào đời

Bé bị thiếu máu thiếu sắt không chỉ ảnh hưởng đến hệ miễn dịch và các cơ quan trong cơ thể mà còn đe dọa trực tiếp đến tính mạng. Do đó ngay khi nhận thấy triệu chứng nghi ngờ mẹ cần chủ động đưa con đi thăm khám và chẩn đoán, điều trị.

Nguồn tham khảo: WHO

Chia sẻ bài viết này