Cân nặng chính là thước đo cho sự tăng trưởng, phát triển của bé. Tuy nhiên, vì nhiều lý do khác nhau mà trẻ có thể bị chậm tăng cân. Vậy trẻ chậm tăng cân là gì, nguyên nhân, dấu hiệu và cách cải thiện ra sao? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết sau.
Trẻ sơ sinh chậm tăng cân là gì? Tiêu chí xác định
Chậm tăng cân ở trẻ được định nghĩa là tốc độ tăng trưởng chậm hơn so với trẻ khác cùng tuổi và giới tính. Tình trạng này thường xảy ra từ 6-24 tháng tuổi.
Với trẻ chậm tăng cân khả năng phát triển cũng như hoạt động thể chất bị hạn chế nhiều. Đặc biệt nếu tình trạng này kéo dài bé sẽ có thể gặp phải vấn đề nguy hiểm như suy giảm trí nhớ, kém thông minh, giảm khả năng giao tiếp hoặc thậm chí là mắc bệnh trong tương lai.
Theo tổ chức WHO, tùy vào độ tuổi mà chỉ số cân nặng của bé sẽ có sự khác nhau. Ở trẻ sơ sinh, cân nặng thường giảm từ 5-10% vào tuần đầu tiên và tăng trở lại trong tuần sau đó. Bé có thể tăng từ 1-1.2kg trong 3 tháng đầu. Nhưng càng về sau, cân nặng sẽ càng chững lại. Giai đoạn 4-6 tháng tuổi con chỉ tăng khoảng 600g và 300-400g vào các tháng sau.
Để biết chắc chắn trẻ có bị chậm tăng cân hay không mẹ hãy dựa vào bảng cân nặng, chiều cao mà WHO đưa ra dưới đây.
Dấu hiệu nhận biết trẻ chậm tăng cân
Ngoài việc quan sát chỉ số cân nặng, chiều cao theo WHO, mẹ có thể nhận biết tình trạng này dựa vào những dấu hiệu sau.
Đối với trẻ sơ sinh:
- Tăng cân ít hơn 18g/ ngày
- Trẻ sụt cân và không phục hồi cân nặng sau khoảng 3 tuần
Đối với trẻ từ 6 tháng tuổi:
- Bé mất hứng thú với thế giới xung quanh, không chịu vui chơi, khám phá
- Bé thường xuyên ngủ, giấc ngủ dài
- Bé lờ đờ, mệt mỏi, quấy khóc thường xuyên
- Nước tiểu của bé có màu vàng đậm, khai
- Trẻ ít đi ngoài, thậm chí là nhiều ngày không đi
- Cân nặng, chiều cao không tăng đều
- Bé chậm hoặc bỏ qua các mốc quan trọng như lật, ngồi, đi so với bạn bè
Để chắc chắn rằng bé có bị chậm tăng cân hay không bố mẹ nên theo dõi kỹ chỉ số của bé theo bảng chiều cao của WHO. Nếu trẻ có những dấu hiệu bất thường như giảm cân không lý do hoặc chậm tăng cân thì cần tìm giải pháp ngay.
Nguyên nhân bé chậm tăng cân
Trẻ sơ sinh chậm tăng cân là dấu hiệu cho thấy cơ thể không phát triển bình thường. Dưới đây là những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này.
Chất và lượng sữa không phù hợp
Sữa là thức ăn chính của trẻ sơ sinh. Vì vậy nếu thực phẩm này không đạt tiêu chuẩn bé khó có thể tăng cân. Cụ thể:
- Với trẻ bú sữa mẹ: Nếu mẹ ít sữa, mất sữa hoặc sữa không đủ dinh dưỡng sẽ khiến cho bé dễ bị chững cân
- Với trẻ bú sữa công thức: Nếu mẹ chọn loại sữa không hợp với tuổi cũng như khẩu vị con sẽ bú ít hơn mức bình thường. Bên cạnh đó, việc pha sữa loãng cũng sẽ khiến bé không hấp thụ đủ chất dinh dưỡng cũng như năng lượng cần thiết cho các hoạt động
Sai lầm khi chế biến thực phẩm
Khi bé chậm tăng cân, phần lớn các mẹ đều sẽ tẩm bổ thêm những thực phẩm giàu đạm. Bởi vì cho rằng, ăn nhiều thực phẩm giàu protein sẽ giúp trẻ tăng cân tốt. Tuy nhiên đây là quan điểm hết sức sai lầm. Theo các chuyên gia, việc cho trẻ ăn quá nhiều đạm vô tình sẽ khiến cho con biếng ăn. Chưa kể điều này còn gây ảnh hưởng tới gan, thận do phải làm việc quá sức.
Trẻ thiếu vitamin và khoáng chất
Các loại vitamin và khoáng chất có vai trò lớn với cơ thể bé, đặc biệt là trong giai đoạn phát triển. Không ít trường hợp bé chậm tăng cân là do chế độ ăn uống hàng ngày thiếu hụt chất kẽm, sắt, kali, canxi, vitamin,… làm ảnh hưởng thể chất, khiến con bị suy dinh dưỡng, thấp còi, nhẹ cân hơn bạn bè.
Do trẻ bị bệnh
Một số bệnh lý về đường tiêu hóa như nôn trớ, trào ngược dạ dày, bất dung nạp lactose có ảnh hưởng lớn tới việc hấp thụ dinh dưỡng ở trẻ. Đây là bước cản lớn nhất đối với quá trình phát triển chiều cao cũng như cân nặng của bé.
Ngoài ra, một vài nghiên cứu còn chỉ ra rằng nếu trẻ bị bệnh về đường ruột như: Nhiễm giun sán, viêm ruột hoặc bệnh về tai- mũi họng cũng sẽ khó hấp thụ và phát triển bình thường so với bạn bè trang lứa.
Trẻ biếng ăn
Lười ăn, chán ăn cũng là nguyên nhân khiến cho cân nặng của trẻ “giậm chân tại chỗ”. Theo chuyên gia, khi chất dinh dưỡng không được nạp đủ để đủ nuôi cơ thể thì việc “chững cân” là điều hoàn toàn dễ hiểu.
Khả năng hấp thụ dinh dưỡng kém
Thống kê cho thấy có đến 50% bé kém hấp thu chậm tăng cân. Nguyên nhân của tình trạng này là do hệ tiêu hóa bị thiếu đi một vài loại men hoặc lợi khuẩn bẩm sinh khiến cho khả năng hấp thụ dinh dưỡng suy giảm. Kết quả là trẻ chậm tăng cân, thiếu hụt khoáng chất cho sự phát triển hoàn thiện trí não.
Nguyên nhân bé chậm tăng cân theo từng độ tuổi
Con khỏe mạnh, tăng cân đều mong ước của bậc làm cha làm mẹ. Tuy nhiên do quá đặt nặng cân nặng của bé mà nhiều phụ huynh ép buộc dẫn đến tình trạng biếng ăn. Theo chuyên gia, trong quá trình phát triển trẻ nhỏ sẽ có cột mốc chững cân “điển hình”. Lúc này mẹ không cần lo bởi đây là dấu hiệu cho thấy bé đang phát triển rất tốt.
Giai đoạn 5-7 ngày đầu đời
Số liệu nghiên cứu cho thấy, sau sinh khoảng 5-7 ngày hầu hết các bé đều chậm tăng cân. Nếu trẻ bú mẹ hoàn toàn có thể giảm 7-10% so với lúc sinh và 5% nếu bú sữa công thức.
Giai đoạn trẻ đang mọc răng
Trẻ mọc răng kéo theo hàng loạt hệ quả như sốt cao, mệt mỏi, quấy khóc, lười bú, đi ngoài phân lỏng nhiều ngày,… Tình trạng này kéo dài sẽ khiến cho bé lười ăn, không hấp thụ được các chất dinh dưỡng, còi cọc, nhẹ cân.
Giai đoạn trẻ ăn dặm và cai sữa mẹ
6 tháng tuổi trẻ được khuyến khích tập ăn để cung cấp thêm dưỡng chất bên ngoài. Đây cũng là lúc “chuyển giao” giữa thức ăn lỏng sang chế độ đặc nên có nhiều bé không quen, cơ thể không hấp thụ được dinh dưỡng dẫn đến tình trạng chậm tăng cân.
Bên cạnh đó, nhiều mẹ còn”ngộ nhận” rằng trẻ ăn dặm thì không cần sữa nên đã cắt giảm lượng sữa hàng ngày. Điều này đã gây ảnh hưởng rất lớn đến cân nặng bé.
Giai đoạn trẻ đi mẫu giáo
Là “cột mốc” mà cân nặng bé có thể “đứng yên tại chỗ”. Lý do là bởi việc thay đổi môi trường sinh hoạt cũng như người chăm sóc mới có thể khiến con bị bệnh và kén ăn hơn. Tuy nhiên mẹ không cần lo, bởi tình trạng này thường chỉ xảy ra trong vòng 3-5 tháng. Sau khi đã thích nghi với môi trường mới bé sẽ tăng cân trở lại.
Yếu tố nguy cơ khiến bé chậm tăng cân
Ngoài nguyên nhân trẻ chậm tăng cân nêu trên thì một số yếu tố nguy cơ dưới đây cũng là tác nhân ảnh hưởng không nhỏ.
Trẻ sinh non, thiếu tháng
Hầu hết trường hợp sinh non đều sẽ gặp phải tình trạng chậm tăng cân. Theo các chuyên gia, những trẻ chào đời trước ngày dự sinh, hoặc sinh trong khoảng 28-37 tuần không chỉ nhẹ cân, chậm tăng trưởng mà còn gặp phải một số vấn đề nghiêm trọng khác như: đề kháng kém, rối loạn tiêu hóa, chậm phát triển trí não,…
Yếu tố di truyền
Một số ý kiến cho rằng, trẻ nhẹ hoặc chậm tăng cân không liên quan đến yếu tố di truyền. Nhưng trên thực tế, rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, di truyền có ảnh hưởng lớn đến việc tăng cân của bé. Thường thì những trẻ được sinh bởi những cha mẹ thấp bé, nhẹ cân cũng có nguy cơ tăng trưởng rất chậm. Tuy nhiên, tình trạng này có thể cải thiện nếu bé được chăm sóc theo một chế độ dinh dưỡng phù hợp.
Bệnh vàng da
Hầu hết trẻ sinh non đều có nguy cơ vàng da sau sinh và kéo theo đó là các hệ quả như buồn ngủ, ngủ li bì, mê man, lười bú. Việc trẻ ngủ nhiều lười ăn tất nhiên sẽ khiến cân nặng ảnh hưởng. Vì vậy đây cũng là một trong nguyên nhân trẻ sơ sinh chậm tăng cân.
Bé hay nôn trớ
Nôn trớ là tình trạng thường gặp ở trẻ. Tuy nhiên nếu để xảy ra thường xuyên các bé sẽ thấy mệt mỏi, khó chịu và sợ ăn uống do cổ họng kích ứng. Đây là yếu tố nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển cân nặng của bé.
Bé kém hấp thu chậm tăng cân có bị sao không?
Bé kém hấp thụ, chậm tăng cân không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất mà còn cản trở trí não và hệ miễn dịch. Cụ thể:
Trẻ chậm phát triển thể chất
Thể chất còi cọc, thấp bé hơn bạn bè đồng trang lứa là hệ quả đầu và dễ nhận thấy khi bé chậm tăng cân. Tình trạng này đặc biệt nghiêm trọng khi trẻ ở giai đoạn từ 1-3 tuổi. Bởi đây là lúc bé phát triển nhanh và cần rất nhiều dưỡng chất cho các hoạt động thường ngày.
Trẻ dễ bị bệnh
Thiếu chất, thấp còi kéo theo đó là sức đề kháng suy giảm. Cơ thể lúc này sẽ không còn có khả năng chống lại các vi sinh vật gây bệnh, tạo điều kiện cho nó xâm nhập, sinh sôi. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng, nếu chậm tăng cân kéo dài trẻ sẽ có các nguy cơ mắc bệnh nhiễm trùng hô hấp, tiêu chảy hoặc rối loạn tiêu hóa.
Trí não của bé bị ảnh hưởng
Không chỉ khiến cho đề kháng suy giảm, trẻ chậm tăng cân còn gây cản trở đến sự hoàn thiện, phát triển trí não. Theo các chuyên gia việc thiếu dưỡng chất quan trọng như DHA, sắt, canxi, chất béo, đường bột có thể khiến cho con chậm chạp, lờ đờ và kém linh hoạt. Không chỉ thế khả năng giao tiếp cũng như xử lý tình huống kém hơn bình thường.
Từ 0-3 tuổi được xem là giai đoạn vàng cho sự phát triển của bé. Bởi lẽ các chỉ số chiều cao, cân nặng cũng như trí não phụ thuộc rất nhiều vào thời gian này. Do đó, trẻ sơ sinh từ 0-3 tuổi cần được chăm sóc tốt nhất về mặt dinh dưỡng. Việc bé chậm tăng cân trong giai đoạn này nếu không can thiệp đúng lúc sẽ có ảnh hưởng nghiêm trọng tới quá trình phát triển toàn diện trong tương lai.
8 giải pháp vàng giúp trẻ tăng cân hiệu quả
Chậm tăng cân không phải là bệnh nhưng nếu để lâu sức khỏe và sự tăng trưởng của bé đều bị ảnh hưởng. Vì vậy ngay khi con có dấu hiệu chững cân mẹ nên áp dụng các mẹo dưới đây.
Cho bé ăn đủ chất, đa dạng
Nguyên tắc quan trọng quyết định quá trình phát triển, tăng cân của trẻ chính là cho bé ăn uống đủ chất, đa dạng. Chẳng hạn như trong bữa ăn cần phải có đủ thịt, cá, trứng, sữa, dầu mỡ, rau, củ,… Bên cạnh đó mẹ cần thay đổi liên tục cách thức chế biến như xào, hầm, luộc, rán,… để kích thích vị giác, giúp bé ăn ngon. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc ăn đi ăn lại 1 món có thể khiến bé khó hấp thu, chậm tăng cân và phát triển như bạn bè.
Bổ sung dầu mỡ cho bé
Dầu mỡ là thực phẩm quan trọng trong thực đơn dinh dưỡng giúp trẻ tăng cân. Ngoài việc cung cấp năng lượng chúng còn mang đến lượng lớn chất béo bão hòa. Chính vì vậy, mỗi ngày mẹ nên bổ sung cho bé khoảng 1-2 muỗng dầu mỡ, nhất là trong 2 năm đầu. Ưu tiên lựa chọn loại dầu có nguồn gốc tự nhiên như oliu, dầu lạc, dầu cá hồi,…
Không ép buộc trẻ ăn nhiều
Khi trẻ chậm tăng cân mẹ không nên ép bé phải ăn thật nhiều. Bởi vì điều này có thể dẫn đến tình trạng bị trớ, gây ra “nỗi sợ” khi nhìn đồ ăn. Từ đó khiến trẻ lười và chậm tăng cân.
Theo các chuyên gia, với trường hợp này mẹ chỉ cần cho bé ăn lượng vừa đủ. Nếu thấy ăn ít có thể bổ sung bữa phụ về sau như chuối, sữa để bù năng lượng, giúp con tăng cân.
Tẩy giun định kỳ cho bé
Trẻ chậm tăng cân có thể là do cơ thể bị nhiễm giun sán. Vì vậy mẹ hãy tẩy giun định kỳ 6 tháng 1 lần khi con được tròn 2 tuổi. Bởi theo chuyên gia, nếu trong cơ thể có giun nó sẽ “hút” hết dinh dưỡng khiến bé thiếu hụt, mệt mỏi, biếng ăn và chậm phát triển.
Khuyến khích bé vận động
Cùng với dinh dưỡng, vận động cũng là chìa khóa giúp con tăng cân khỏe mạnh. Một số hoạt động thể chất như chơi bóng, đạp xe, vui đùa cùng bạn bè trang lứa không chỉ giúp con tăng cường đề kháng mà còn phát triển chiều cao, kích thích khả năng ăn uống hiệu quả. Không chỉ thế, đây còn là cách giúp cho tinh thần của bé luôn được vui tươi, ngủ ngon và tăng cân đều.
Tăng cường hệ thống tiêu hóa cho trẻ
Hệ tiêu hóa được chính là “nhà máy” xử lý thức ăn. Nếu nhà máy này có vấn đề sẽ khiến cho việc hấp thu dinh dưỡng của cả cơ thể ảnh hưởng, làm chậm tăng cân. Do đó để cải thiện cân nặng cho bé mẹ nên tăng cường bổ sung lợi khuẩn probiotics cũng như chất xơ hòa tan.
Tăng cường số lượng bữa ăn
Với trẻ chậm tăng cân mẹ nên chia nhỏ khẩu phần ăn hàng ngày. Có thể tăng lên khoảng 5-6 bữa, đồng thời cho bé ăn nhẹ trước khi đi ngủ. Điều này sẽ giúp con dễ ăn hơn và hấp thụ được các chất dinh dưỡng cần thiết.
Cho trẻ đi khám sức khỏe định kỳ
Để nắm rõ được tình trạng sức khỏe cũng như cân nặng của bé mẹ nên cho con kiểm tra sức khỏe định kỳ. Thông qua thăm khám bác sĩ y khoa sẽ chỉ ra phương pháp cải thiện tốt nhất để các bé yêu luôn luôn khỏe mạnh, tăng cân và phát triển đều.
Khi nào nên đưa trẻ chậm tăng cân đi gặp bác sĩ?
Nếu trẻ sơ sinh chậm tăng cân trong thời gian dài bố mẹ cần đưa đi khám để được điều trị kịp thời. Cụ thể:
- Trẻ không tăng cân trong 2-3 tháng liên tiếp
- Trẻ có dấu hiệu mệt mỏi, cáu gắt
- Hoạt động, giao tiếp kém linh hoạt
- Con phản xạ chậm với những yếu tố xung quanh
- Đồng thời xuất hiện triệu chứng rụng tóc, quấy khóc, ngủ không sâu
Trẻ sơ sinh chậm lớn cũng không loại trừ khả năng bị bệnh. Do đó bố mẹ cần phải đưa bé đi khám để có phương pháp điều trị phù hợp.
Nếu mẹ đã thử mọi cách mà tình trạng trẻ chậm tăng cân vẫn còn tiếp diễn thì hãy đưa bé đến gặp bác sĩ để tìm nguyên nhân và cách giải quyết hợp lý. Hy vọng với những thông tin mà Fitobimbi chia sẻ, mẹ bỉm sẽ phần nào giảm bớt nỗi lo khi trẻ sơ sinh chậm tăng cân.
