Theo PGS.TS. Nguyễn Thị Diệu Thúy – Chủ nhiệm Bộ môn Nhi – Đại học Y Hà Nội, để “trả được nợ miễn dịch“, bên cạnh tiêm phòng đầy đủ, vận động hợp lý thì bổ sung dinh dưỡng với đầy đủ kẽm sắt cho nhu cầu hàng ngày là yếu tố cốt lõi trong tăng cường miễn dịch.
PGS.TS Diệu Thúy cho biết: Hiện nay xảy ra tình trạng nhiều trường hợp trẻ mắc “dịch chồng dịch”. Nhiều trẻ vừa tháng trước vào viện vì Adeno, khỏi được vài tuần lại vào viện vì cúm B, cúm A… Tình trạng quá tải đang xảy ra cả tuyến trung ương và địa phương.
Đây là minh chứng cho hậu quả “nợ miễn dịch” – nghĩa trẻ không đạt miễn dịch tự nhiên theo đúng độ tuổi hay nói đúng hơn kém hơn rất nhiều so độ tuổi – đặc biệt sau thời gian trẻ giảm tiếp xúc xã hội kéo dài, khi quay trở lại trường thì nhiều loại dịch bệnh như cúm, adeno, sốt xuất huyết… trước đây là bệnh lý thông thường nhưng thời gian này trở nên phức tạp hơn, tiến triển nặng và thời gian khỏi bệnh lâu hơn.
Một vấn đề đặt ra là làm sao giúp trẻ “trả được nợ miễn dịch” một cách nhanh, hiệu quả để giúp trẻ giảm nguy cơ mắc bệnh, hoặc mắc bệnh không cũng hạn chế tăng nặng?
“Trả nợ miễn dịch” cho trẻ như thế nào nhanh và hiệu quả nhất?
Theo PGS.TS Diệu Thúy, bên cạnh tiêm phòng bổ sung đầy đủ, vận động hợp lý thì bổ sung dinh dưỡng với đầy đủ kẽm và sắt là yếu tố cốt lõi giúp tăng cường hệ miễn dịch của trẻ nhanh và toàn diện nhất.
Nói về tầm quan trọng của sắt và kẽm với hệ miễn dịch. Sắt tham gia vào quá trình sản sinh ra các tế bào miễn dịch Lympho T – giúp chống lại sự tấn công của virus, vi khuẩn. Bởi vậy, khi cơ thể trẻ bị thiếu sắt thì điều hiển nhiên xảy ra là hệ miễn dịch sẽ suy giảm… Cùng với sắt thì kẽm cũng đóng vai trò quan trọng với hệ miễn dịch. Vì kẽm vừa là thành phần, vừa là xúc tác tăng cường sản xuất ra các yếu tố miễn dịch (miễn dịch tế bào, miễn dịch thích ứng), từ đó tạo một hệ thống phòng thủ giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh.
Ngoài ra thiếu sắt kẽm sẽ dẫn đến thiếu máu, cơ thể mệt mỏi, xanh xao, ăn không ngon miệng, chậm tăng cân, chậm tăng chiều cao, hay cáu kỉnh, khả năng tập trung chú ý kém đi.
PGS.TS Diệu Thúy lưu ý: “Các vi chất dinh dưỡng như kẽm – sắt chủ yếu có trong đạm động vật như trứng, thịt bò, ghẹ, hàu. Nhưng trên thực tế, không phải cứ cho trẻ thức ăn giàu sắt và thức ăn giàu kẽm là hấp thu 100%. Tỷ lệ hấp thu sắt từ thức ăn khá thấp chỉ từ 5-15%, kẽm từ 10-30%. Ngoài chế độ ăn khó đáp ứng đủ nhu cầu sắt kẽm, trẻ còn dễ bị nhiễm giun sán, rối loạn tiêu hóa thường xuyên cũng là nguyên nhân không nhỏ gây giảm hấp thu sắt, kẽm”.
BS. Diệu Thúy cho biết thêm: “Lúc trẻ đang bệnh, virus, vi khuẩn lấy các vi chất dinh dưỡng đặc biệt là sắt để sinh sôi và phát triển. Trong khi tần suất trẻ bị bệnh một năm khá cao trung bình 2-3 đợt”.
Chính vì vậy giai đoạn này bên cạnh tăng cường chế độ dinh dưỡng từ thực phẩm, cha mẹ nên chủ động bổ sung các sản phẩm dạng lỏng, dễ uống có chứa cả sắt kẽm đủ nhu cầu hàng ngày. Đặc biệt, sắt, kẽm có tỉ lệ 1:1 sẽ giúp hỗ trợ tối ưu việc hấp thu và thuận tiện cho việc sử dụng.
Bổ sung sắt kẽm cho trẻ cùng lúc có được không?
Không ít cha mẹ bày tỏ sự băn khoăn về việc bổ sung cùng lúc sắt kẽm liệu có gây cạnh tranh hấp thu hay không?
Lý giải lo lắng này, PGS.TS Nguyễn Thị Diệu Thúy cho biết: “Không có đứa trẻ nào chỉ thiếu sắt, hay chỉ thiếu kẽm mà thường thiếu song hành. Việc bổ sung kẽm và sắt đồng thời không có sự cạnh tranh hấp thu giữa hai vi chất này. Và đặc biệt khi dùng cùng nhau chúng còn hỗ trợ nhau trong hấp thu”.
Đồng quan điểm với PGS.TS Diệu Thúy, PGS.TS.BS Nguyễn Tiến Dũng – Nguyên Trưởng khoa Nhi, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, khi bổ sung sắt và kẽm, việc cân bằng hàm lượng của hai yếu tố này cực kỳ quan trọng. Vì vậy, nên lựa chọn sản phẩm có cả sắt và kẽm với tỉ lệ tương đương nhau để cơ thể trẻ hấp thu được tốt nhất.
Có cần xét nghiệm trước khi bổ sung sắt kẽm cho trẻ không?
Không ít phụ huynh cũng đặt câu hỏi liệu có cần phải xét nghiệm trước khi bổ sung sắt và kẽm hay không? Nếu không xét nghiệm có sợ bị thừa chất hay không?
Trả lời loạt thắc mắc này, BS. Anh Nguyễn – Chuyên gia dinh dưỡng tại Anh Quốc cho biết: Việc xét nghiệm vi chất là không cần thiết trừ khi có chỉ định của bác sĩ khi có nghi ngờ thiếu hụt lớn và đang ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài của trẻ. Để trẻ nhận đủ sắt kẽm, trẻ cần có chế độ đa dạng và đầy đủ các thực phẩm giàu kẽm và sắt và có thể bổ sung nhưng chọn các sản phẩm đáp ứng nhu cầu khuyến nghị sinh lý hàng ngày là được”.
Trong khi đó, PGS.TS Nguyễn Thị Diệu Thúy cho rằng: Cha mẹ nên chủ động bổ sung các sản phẩm đáp ứng nhu cầu hàng ngày mà không cần xét nghiệm, nhất là đối với trẻ sinh non, nhẹ cân, biếng ăn, ăn uống kém đa dạng, lười ăn thực phẩm giàu đạm, chế độ ăn chủ yếu là sữa… Đảm bảo được đủ sắt và kẽm cho nhu cầu hàng ngày sẽ giúp cho hệ miễn dịch của trẻ phát triển tốt hơn.
Những lưu ý quan trọng khi bổ sung sắt kẽm cho trẻ
PGS.TS. Nguyễn Thị Diệu Thúy chia sẻ, bổ sung sắt kẽm cho trẻ rất quan trọng nhưng cha mẹ cần chú ý tới những điều sau khi bổ sung cho trẻ:
- Không nên bổ sung cho trẻ khi đang ốm: bởi lúc trẻ đang bệnh thì virus, vi khuẩn lấy các vi chất dinh dưỡng đặc biệt vi chất dinh dưỡng sắt để sinh sôi và phát triển
- Nên bổ sung sắt và kẽm cho trẻ sau khi khỏi bệnh từ 7-10 ngày: Lý do trẻ vốn thiếu máu sinh lý do thiếu sắt rất cao, lại bị sử dụng bớt một phần sắt và nhiều yếu tố dinh dưỡng khác nên càng thiếu nhiều hơn. Bởi vậy tốt nhất là bổ sung sau bệnh tầm 7 ngày- 10 ngày với liều dự phòng cho nhu cầu hàng ngày từ 2-3 tháng để bổ sung lượng thiếu hụt và hỗ trợ phục hồi cơ thể, củng cố hệ miễn dịch cho trẻ
- Nên bổ sung dự phòng theo đợi cho trẻ từ 6 tháng – 5 tuổi: Bởi theo thống kê của Viện dinh dưỡng quốc gia năm 2019-2020 ở nhóm trẻ này cho thấy 60% trẻ đang thiếu kẽm, và thiếu kẽm thường đi đôi với thiếu sắt. Còn theo một nghiên cứu của tổ chức Dinh dưỡng Đông Nam Á (Seanuts) cho thấy bữa ăn hàng ngày của trẻ em Việt thiếu đến 50% nhu cầu vi chất, điển hình là kẽm và sắt
>>> Xem thêm: Top 4 cách bổ sung Kẽm và Sắt cho bé hiệu quả tối ưu
Việc “trả nợ miễn dịch” và củng cố hệ miễn dịch cho trẻ đặc biệt ở khoảng trống cần thực hiện càng sớm càng tốt. Trong đó, chú ý các yếu tố dinh dưỡng đặc biệt là sắt và kẽm để giúp tăng cường miễn dịch cho trẻ một cách hiệu quả nhất.
