Trẻ bị vàng da uống vitamin D3 được không?

Vàng da ở trẻ sơ sinh là một vấn đề phổ biến và thường gây lo lắng cho nhiều bậc phụ huynh. Một câu hỏi thường gặp là liệu “trẻ bị vàng da uống vitamin D3 được không?”. Bài viết này sẽ làm rõ vai trò của vitamin D3 và xem xét liệu chất này có thực sự hiệu quả trong việc chữa trị vàng da ở trẻ hay không.

1. Hiểu đúng về vàng da ở trẻ sơ sinh

1.1. Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh là gì?

Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh là gì? Vàng da ở trẻ sơ sinh là tình trạng da và mắt của trẻ trở nên vàng do mức độ bilirubin trong máu tăng cao. Bilirubin là một chất màu vàng được tạo ra từ quá trình phân hủy của các tế bào hồng cầu cũ. Thông thường, gan sẽ loại bỏ bilirubin ra khỏi cơ thể, nhưng ở trẻ sơ sinh, gan chưa phát triển hoàn toàn nên không thể xử lý hiệu quả lượng bilirubin dư thừa, dẫn đến hiện tượng vàng da.

Vàng da là tình trạng phổ biến ở trẻ sơ sinh. Theo Cơ quan Y tế Quốc gia Anh, trung bình cứ 10 trẻ sơ sinh thì 6 trẻ có hiện tượng vàng da. Với những trẻ đẻ non trước 37 tuần thai, tỉ lệ này có thể lên đến 8/10.

1.2. Nguyên nhân vàng da ở trẻ sơ sinh

Vàng da đa phần là hiện tượng sinh lý bình thường ở trẻ sơ sinh nhưng trong một vài trường hợp, đây cũng có thể là biểu hiện bệnh lý.

• Vàng da sinh lý: Đây là tình trạng phổ biến và bình thường ở trẻ sơ sinh. Thường xuất hiện trong vài ngày đầu sau khi sinh và tự biến mất trong vòng 1 – 2 tuần mà không cần điều trị. Nguyên nhân chính là do gan của trẻ chưa hoàn thiện chức năng và sự gia tăng hủy hồng cầu sau khi sinh.
• Vàng da bệnh lý: Tình trạng này nghiêm trọng hơn và cần điều trị y tế. Nguyên nhân vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh có thể bao gồm: bệnh lý gan (các vấn đề về gan như viêm gan, tắc nghẽn đường mật); nhiễm trùng (nhiễm trùng máu, nhiễm trùng bào thai), bất thường di truyền (các rối loạn di truyền liên quan đến hồng cầu như thiếu enzym G6PD),…

1.3. Biểu hiện trẻ sơ sinh bị bệnh vàng da

Để phát hiện tình trạng vàng da, bố mẹ hãy quan sát màu sắc da, phân và nước tiểu của trẻ. Bố mẹ hãy đặt trẻ tại nơi có ánh sáng mặt trời để đánh giá vùng da trên mặt, ngực, bụng, cánh tay, cẳng chân, lòng bàn tay, bàn chân của trẻ. Bỉm của trẻ sẽ có màu vàng sậm do nước tiểu và phân sẫm màu.

Với vàng da sinh lý, những biểu hiện này xuất hiện từ ngày thứ 2 hoặc thứ 3 sau sinh và có thể kéo dài tới 2 tuần. Trẻ đẻ non thậm chí có thể vàng da tới hết độ tuổi sơ sinh.

Tuy nhiên, như Fitobimbi đã nói, vàng da ở trẻ sơ sinh có thể là hiện tượng sinh lý bình thường hoặc cũng có thể là bệnh lý nghiêm trọng. Vàng da bệnh lý do nguyên nhân bất đồng nhóm máu mẹ con, các bệnh lý di truyền, bẩm sinh hoặc do vấn đề về gan mật,… Khác với vàng da sinh lý chỉ cần theo dõi tại nhà, vàng da bệnh lý cần được chẩn đoán và điều trị sớm tại bệnh viện. Bố mẹ cần theo dõi sát, phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường và đưa trẻ tới cơ sở y tế thật sớm.

Các dấu hiệu nguy hiểm của vàng da mà bố mẹ cần cảnh giác là:

• Vàng da xuất hiện quá sớm, ngay trong ngày đầu tiên sau khi chào đời.
• Vàng da kéo dài liên tục quá 1 tháng tuổi.
• Vàng da nhanh và nhiều. Thông thường vàng da sinh lý chỉ biểu hiện ở mặt, ngực, bụng và tốc độ lan tỏa khá chậm. Nhưng nếu bố mẹ quan sát thấy lòng bàn tay và lòng bàn chân 2 bên của trẻ cũng chuyển màu vàng và chỉ sau 1 – 2 ngày, da toàn thân của trẻ đã vàng sậm thì cần cho trẻ đi khám ngay.

2. Hiểu đúng về Vitamin D3

Vitamin D là một dưỡng chất quan trọng đối với cơ thể, đóng vai trò chủ yếu trong việc duy trì sức khỏe của xương và hệ miễn dịch. Vitamin D bao gồm hai dạng chính là D2 (ergocalciferol) và D3 (cholecalciferol). Trong đó, vitamin D3 được coi là dạng hiệu quả hơn trong việc tăng nồng độ vitamin D trong máu.

Vai trò của Vitamin D3:

• Hỗ trợ hấp thụ canxi và phốt pho: Vitamin D3 giúp cơ thể hấp thụ canxi và phốt pho từ thức ăn, hai khoáng chất cần thiết cho sự phát triển, cũng như duy trì xương chắc khỏe.
• Tăng cường hệ miễn dịch: Vitamin D3 hỗ trợ hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại các bệnh nhiễm trùng và viêm nhiễm.
• Sức khỏe tim mạch: Có một số bằng chứng cho thấy vitamin D3 có thể giúp duy trì huyết áp ổn định và giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.
• Chức năng thần kinh và cơ bắp: Vitamin D3 còn tham gia vào việc duy trì chức năng thần kinh và cơ bắp, giảm nguy cơ bị co giật.

Các nguồn cung cấp Vitamin D3 chính bao gồm:

• Ánh nắng mặt trời: Cơ thể có thể tự tổng hợp vitamin D khi da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
• Thực phẩm: Vitamin D có trong một số loại thực phẩm như cá hồi, cá thu, gan bò, trứng và các sản phẩm từ sữa.
• Thực phẩm chức năng: Khi trẻ không nhận đủ vitamin D3 từ thực phẩm và ánh nắng, cha mẹ có thể bổ sung vitamin D3 cho con qua thực phẩm chức năng.

3. Trẻ bị vàng da uống vitamin D3 được không?

Trẻ bị vàng da uống vitamin D3 được không? Theo các chuyên gia y tế, việc bổ sung vitamin D3 cho trẻ bị vàng da cần được xem xét kỹ lưỡng dựa trên nguyên nhân và mức độ vàng da của trẻ.

• Vàng da sinh lý: Trong trường hợp này, bổ sung vitamin D3 thường không gây hại và còn có thể hỗ trợ sự phát triển toàn diện của trẻ. Một số nghiên cứu cho thấy rằng bổ sung vitamin D3 có thể giúp cải thiện sức khỏe chung của trẻ sơ sinh, bao gồm cả những trẻ bị vàng da sinh lý. Vitamin D3 giúp hấp thu canxi và phốt pho, hỗ trợ sự phát triển xương và giúp tăng cường hệ miễn dịch; điều này có thể gián tiếp giúp gan hoạt động hiệu quả hơn trong việc loại bỏ bilirubin.
• Vàng da bệnh lý: Ngược lại, nếu vàng da do bệnh lý như tắc nghẽn đường mật, thiếu enzyme hoặc bệnh gan nặng, việc bổ sung vitamin D3 cần được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ. Trong một số trường hợp, bổ sung vitamin D3 có thể cần thiết nhưng phải liều lượng phải được điều chỉnh cẩn thận để tránh tác động xấu đến tình trạng bệnh.

Hiệp hội Nhi khoa Mỹ (AAP) khuyến cáo rằng tất cả trẻ sơ sinh nên được bổ sung vitamin D3 hàng ngày để phòng ngừa thiếu vitamin D, ngay cả với những trẻ bị vàng da sinh lý. Tuy nhiên, cha mẹ cần phải thận trọng và tham khảo ý kiến bác sĩ nếu trẻ có các triệu chứng vàng da bệnh lý.

4. Bổ sung vitamin D cho trẻ vàng da có hết không?

Các mẹ bỉm sữa thường truyền tai nhau vitamin D có liên quan đến tình trạng vàng da của trẻ. Quan điểm này có phần đúng nhưng cũng có phần sai. Các nghiên cứu khoa học trên thế giới đã khẳng định trẻ bị vàng da có nồng độ vitamin D trong máu thấp hơn trẻ khỏe mạnh. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là trẻ thiếu vitamin D có nguy cơ vàng da cao hơn hoặc bổ sung vitamin D có tác dụng giúp trẻ hết vàng da.

Sở dĩ trẻ vàng da có nồng độ vitamin D trong máu thấp hơn trẻ khỏe mạnh là bởi vitamin D và bilirubin đều phải chuyển hóa qua gan. Khi gan tập trung biến đổi bilirubin thành sản phẩm không gây hại cho não bộ của trẻ sơ sinh thì quá trình tiếp nhận và xử lý vitamin D tạm thời bị đình trệ. Đó là nguyên nhân khiến trẻ vàng da có nguy cơ cao thiếu vitamin D.

Mặc dù vậy, quá trình biến đổi bilirubin tại gan không cần sự có mặt của vitamin D và ngược lại. Do đó, câu trả lời cho thắc mắc “Bổ sung vitamin D cho trẻ có hết vàng da không?” là không. Cho trẻ vàng da uống vitamin D giúp trẻ không bị thiếu hụt vi chất này chứ không có tác dụng giảm bớt tình trạng vàng da.

5, Các cách bổ sung vitamin D3 cho trẻ sơ sinh vàng da

5.1. Tắm nắng cung cấp vitamin D3 cho trẻ

Ánh sáng mặt trời giúp cơ thể tổng hợp vitamin D3 qua da, hỗ trợ quá trình hấp thụ canxi và phát triển xương. Để đảm bảo an toàn cho trẻ, cha mẹ nên cho con tắm nắng vào buổi sáng sớm, từ 6 giờ đến 8 giờ, khi tia UVB còn nhẹ. Mỗi lần tắm nắng chỉ nên kéo dài từ 10 đến 15 phút.

5.2. Bổ sung vitamin D3 cho trẻ vàng da từ thực phẩm tự nhiên

Một số loại thực phẩm giàu vitamin D3 mà mẹ có thể bổ sung vào chế độ ăn uống của mình khi đang cho con bú bao gồm cá hồi, cá thu, trứng và gan bò. Vitamin D3 sẽ được truyền từ mẹ sang con qua sữa mẹ, hỗ trợ sự phát triển toàn diện của trẻ. 

Đối với trẻ lớn hơn, cha mẹ có thể đưa các loại thực phẩm giàu vitamin D3 vào thực đơn ăn dặm của con.

5.3. Bổ sung vitamin D3 từ các thực phẩm bổ sung tổng hợp

Trong trường hợp trẻ không thể hấp thụ đủ vitamin D3 từ ánh nắng và thực phẩm tự nhiên, các thực phẩm bổ sung tổng hợp vitamin D3 là một lựa chọn hữu hiệu. Khi bổ sung vitamin D3 cho con qua thực phẩm chức năng, cha mẹ cần lưu ý rằng nhu cầu vitamin D hàng ngày của trẻ sơ sinh dù khỏe mạnh hay vàng da đều là 400 IU. Mặc dù trẻ vàng da có nguy cơ cao thiếu vitamin D nhưng 400 IU là đủ để đáp ứng nhu cầu của trẻ. Do đó, cha mẹ không cần cho trẻ vàng da uống nhiều vitamin D hơn các trẻ khác. Cha mẹ cũng chỉ cần cho trẻ uống duy nhất 1 lần trong ngày, vào thời điểm trước bữa bú buổi sáng và uống hàng ngày.

6. Tác hại khi bổ sung vitamin D3 không đúng cách cho trẻ bị vàng da

Việc bổ sung vitamin D3 không đúng cách cho trẻ bị vàng da có thể dẫn đến nhiều tác hại nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Dưới đây là một số tác hại chính:

• Ngộ độc vitamin D: Ngộ độc vitamin D xảy ra khi trẻ nhận quá nhiều vitamin D3, dẫn đến tình trạng hypercalcemia (tăng canxi trong máu). Triệu chứng của ngộ độc vitamin D bao gồm buồn nôn, nôn mửa, táo bón, chán ăn, khát nước, tiểu nhiều, thậm chí là suy thận.
• Tăng nguy cơ sỏi thận: Lượng vitamin D3 quá cao có thể dẫn đến sự lắng đọng canxi trong thận, tạo ra sỏi thận. Sỏi thận thường gây đau đớn, khó chịu và làm giảm chức năng thận, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe lâu dài của trẻ.
• Rối loạn cân bằng khoáng chất: Bổ sung vitamin D3 quá liều có thể gây ra rối loạn cân bằng các khoáng chất trong cơ thể, như magie và phospho. Điều này ảnh hưởng đến nhiều quá trình sinh lý trong cơ thể, bao gồm sự phát triển xương, chức năng thần kinh và cơ bắp. Trẻ có thể gặp phải các vấn đề như yếu cơ, co giật và rối loạn nhịp tim.
• Ảnh hưởng đến chức năng gan và thận: Việc bổ sung vitamin D3 không đúng cách có thể gây tổn thương gan và thận, đặc biệt là ở trẻ bị vàng da bệnh lý liên quan đến các vấn đề gan mật. Gan và thận phải làm việc nhiều hơn để loại bỏ lượng vitamin D3 dư thừa, dẫn đến nguy cơ suy giảm chức năng của các cơ quan này.
• Làm trầm trọng thêm tình trạng vàng da: Gan không thể chuyển hóa toàn bộ vitamin D3 có thể dẫn đến tích tụ vitamin D3 và các chất chuyển hóa trong cơ thể, từ đó khiến gan làm việc kém hiệu quả và làm tăng mức bilirubin – nguyên nhân chính khiến trẻ bị vàng da.

7. Câu hỏi thường gặp

7.1. Bé bị vàng da là thiếu chất gì?

Vàng da ở trẻ sơ sinh không phải do thiếu chất mà chủ yếu là do sự tích tụ của bilirubin trong máu. Bilirubin là một sản phẩm của quá trình phân hủy hồng cầu cũ. Ở trẻ sơ sinh, gan chưa phát triển hoàn toàn để xử lý bilirubin hiệu quả, dẫn đến tích tụ bilirubin và gây ra vàng da. Tuy nhiên, nếu tình trạng vàng da kéo dài hoặc trở nên nghiêm trọng hơn, nó có thể liên quan đến một số vấn đề sức khỏe khác như bệnh gan, tắc nghẽn đường mật hoặc các rối loạn di truyền. Những trường hợp này có thể liên quan tới việc thiếu một số dưỡng chất hoặc enzym, nhưng nguyên nhân chủ yếu vẫn là sự tích tụ bilirubin.

7.2. Làm thế nào để phân biệt vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý?

Vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý ở trẻ em có một số điểm khác biệt nhất định, cụ thể như sau:

7.3. Làm thế nào để điều trị vàng da cho trẻ?

Dưới đây là các biện pháp chính thường được áp dụng để điều trị chứng vàng da ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ:

• Cho bú mẹ thường xuyên: Sữa mẹ không chỉ cung cấp dinh dưỡng cần thiết mà còn giúp kích thích nhu động ruột của trẻ, giúp đào thải bilirubin ra khỏi cơ thể qua phân.
• Quang trị liệu: Quang trị liệu là phương pháp điều trị phổ biến cho trẻ sơ sinh bị vàng da nặng hoặc vàng da bệnh lý. Trong quá trình này, trẻ được đặt dưới ánh sáng xanh chuyên dụng, giúp biến đổi bilirubin thành dạng dễ tan trong nước và dễ dàng được đào thải qua nước tiểu, phân.
• Dùng thuốc: Trong một số trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể kê đơn thuốc để giúp giảm nồng độ bilirubin trong máu của trẻ. Các loại thuốc này có thể giúp tăng cường chức năng gan hoặc thúc đẩy quá trình chuyển hóa và đào thải bilirubin. Tuy nhiên, việc dùng thuốc phải được thực hiện theo đúng chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ.
• Thay máu: Thay máu là biện pháp cuối cùng khi các phương pháp khác không hiệu quả và tình trạng vàng da của trẻ trở nên nghiêm trọng, có nguy cơ gây tổn thương não. Thay máu là một thủ thuật phức tạp và chỉ được thực hiện trong các trường hợp khẩn cấp tại bệnh viện dưới sự giám sát chặt chẽ của đội ngũ y tế chuyên nghiệp.

7.4. Trẻ sơ sinh bị vàng da mẹ nên kiêng ăn gì?

Vàng da ở trẻ sơ sinh chủ yếu do sự tích tụ bilirubin và không phải là kết quả trực tiếp do chế độ ăn uống của mẹ. Mặc dù vậy, mẹ vẫn nên cân nhắc kiêng một số loại thực phẩm có thể ảnh hưởng xấu đến chất lượng sữa và sức khỏe của trẻ bao gồm:

• Thực phẩm nhiều dầu mỡ và chiên rán: Các loại thực phẩm này có thể gây khó tiêu cho trẻ và ảnh hưởng đến chất lượng sữa mẹ.
• Đồ ăn nhanh và thực phẩm chế biến sẵn: Thường chứa nhiều chất bảo quản, chất phụ gia và không có lợi cho sức khỏe của trẻ.
• Thực phẩm gây dị ứng: Các loại thực phẩm như hải sản, đậu phộng, sữa bò có thể gây dị ứng cho trẻ qua sữa mẹ.
• Caffeine và đồ uống có cồn: Caffeine và cồn có thể truyền qua sữa mẹ và ảnh hưởng đến sức khỏe và giấc ngủ của trẻ.
• Gia vị cay nóng: Các loại gia vị như ớt, tiêu, tỏi có thể gây khó chịu cho trẻ khi bú sữa mẹ.

Mẹ nên duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh, cân đối với nhiều rau xanh, trái cây, protein, ngũ cốc nguyên hạt để đảm bảo cung cấp đủ dinh dưỡng cho bản thân và cho trẻ thông qua sữa mẹ. Việc uống đủ nước và nghỉ ngơi hợp lý cũng rất quan trọng để duy trì sức khỏe của mẹ và hỗ trợ quá trình hồi phục của trẻ bị vàng da.

Vitamin D rất quan trọng đối với sức khỏe, đặc biệt là với sự phát triển của xương và hệ miễn dịch. Vì vậy, với câu hỏi “trẻ bị vàng da uống vitamin D3 được không?“, câu trả lời là CÓ, dù trẻ có sức khỏe bình thường hay trẻ đang bị vàng da thì đều cần được bổ sung vitamin D3 hàng ngày để phòng ngừa thiếu vitamin D. Cần lưu ý rằng, vitamin D không có tác dụng chữa chứng vàng da (trẻ bị vàng da không cần uống nhiều vitamin D hơn so với trẻ thông thường). Việc hiểu lầm về tác dụng của vitamin D có thể dẫn đến sử dụng không đúng cách, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của con.