Nấm miệng ở trẻ sơ sinh thường không gây ra hậu quả nghiêm trọng nhưng nếu kéo dài có thể khiến bé khó chịu, quấy khóc, ăn uống khó khăn. Tìm hiểu một số kiến thức cơ bản về bệnh lý sẽ giúp phụ huynh nhận biết và điều trị cho bé kịp thời.
Nấm miệng là do nguyên nhân nào gây ra?
Nấm miệng có tên khoa học là Oral thrush, đây là một bệnh lý nhiễm trùng do nấm men gây ra. Bệnh rất phổ biến ở trẻ sơ sinh, gây ra những kích ứng bên trong và xung quanh miệng.
Theo nghiên cứu, nấm Candida albicans là thủ phạm hàng đầu gây hiện tượng nấm lưỡi. Loại nấm này chung sống “hòa bình” trên cơ thể con người vì ít khi gây hại nếu được giữ ở mức cân bằng. Tuy nhiên, nếu cơ thể trẻ có sự tác động bởi các yếu tố như hệ miễn dịch yếu, môi trường,… điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển gây ra nấm miệng. Dưới đây là một số nguyên nhân cụ thể gây nấm miệng ở trẻ sơ sinh:
- Vệ sinh khoang miệng chưa đúng cách: Trẻ sơ sinh bú sữa rất hay bị đóng cặn sữa. Trong khi đó, bé chưa thể tự vệ sinh cá nhân mà đều phải “nhờ cậy” ở mẹ. Vì vậy, mẹ cần chú ý, sau mỗi lần bú, bé cần được tráng miệng bằng nước ấm, cũng như rơ lưỡi 2 lần/ngày để ngăn ngừa hiện tượng tưa lưỡi, nấm miệng,…
- Lây bệnh từ mẹ: Trong quá trình mang thai, chuyển dạ hoặc nuôi con bằng sữa mẹ, nếu mẹ nhiễm nấm có thể lây truyền sang bé
- Lấy từ các vật dụng: Các dụng cụ ăn uống như núm ti, ti giả, vòng ngậm nướu hoặc đồ chơi là “nơi trú ấn” yêu thích của các loại nấm miệng. Vì vậy, nếu không được khử khuẩn đúng cách, chúng có thể lan lan bệnh cho trẻ
- Hệ miễn dịch còn yếu: Nấm miệng ở trẻ sơ sinh rất phổ biến do hệ miễn dịch. Đặc biệt là ở các trẻ suy dinh dưỡng, sinh non, nhẹ cân hoặc sử dụng corticoid đường hít kéo dài
- Sử dụng kháng sinh: Việc lạm dụng kháng sinh có thể tiêu diệt các lợi khuẩn có tác dụng kiểm soát mức độ của nấm Candida trong khoang miệng của bé
Biểu hiện nấm miệng ở trẻ sơ sinh
Mặc dù là một tình trạng nhiễm trùng phổ biến, nhưng nấm miệng có thể gây ra rất nhiều phiền toái. Vì vậy, việc tìm hiểu các triệu chứng nấm miệng ở trẻ sơ sinh sẽ thực sự hữu ích với phụ huynh trong phát hiện và điều trị. Bệnh nấm miệng xuất hiện hàng loạt các triệu chứng cảnh báo. Cụ thể như sau:
- Trong miệng trẻ xuất hiện những mảng trắng sữa hoặc đỏ
- Những kích ứng bên trong miệng có thể gây chảy máu, khó chịu khiến trẻ quấy khóc
- Gặp khó khăn khi bú
- Đầy hơi, chướng bụng do quá nhiều men trong đường tiêu hóa
Hình ảnh bị nấm miệng ở trẻ sơ sinh
Hình ảnh nấm lưỡi ở trẻ sơ sinh có sự khác nhau trong từng giai đoạn. Nếu nghi ngờ bé bị nấm miệng, mẹ nên quan sát kỹ hình ảnh nấm ở trẻ và đối chiếu với biểu hiện của con nhé!
Xuất hiện các đốm trắng trên bề mặt lưỡi giống như cặn sữa hoặc bông rất khó làm sạch. Triệu chứng này khiến trẻ cảm thấy vướng víu, khó chịu, thậm chí là mất vị giác
Đỏ rát, đau nhức ở lưỡi gây khó khăn trong việc nhai nuốt. Lâu dần có thể dẫn đến biếng ăn, suy dinh dưỡng, chậm lớn
Các đốm trắng lan ra toàn miệng: má, vòm miệng, amidan, nướu, sau họng
Nấm miệng gây nứt khóe miệng làm cho da trẻ trở nên khô hơn
Hình nấm miệng giả mạc gây phù nề lưỡi, vòm miệng, má
Bé bị nấm miệng có tự khỏi không?
Với những thông tin về bệnh lý, nhiều bậc phụ huynh tự hỏi nấm miệng ở trẻ có tự khỏi không và có nguy hiểm không?
Các giai đoạn của bệnh nấm miệng
Nấm miệng ở trẻ sơ sinh tiến triển theo 2 giai đoạn:
- Giai đoạn nhẹ: Xuất hiện những mảng trắng trên lưỡi hoặc vết nứt nhỏ ở khóe miệng
- Giai đoạn nặng: Ở giai đoạn này, nấm miệng bắt đầu lây lan xuống họng, thanh quản khiến bé khó nuốt, nôn trớ, khàn tiếng. Thậm chí nếu phát triển mạnh, nấm có thể gây nên các bệnh viêm đường hô hấp như viêm phổi, viêm phế quản, tiêu chảy,…
Khi nào cần điều trị?
Bệnh do nấm gây ra nên không thể tự khỏi mà phải điều trị bằng thuốc kháng sinh. Trong giai đoạn nhẹ, nấm miệng ở trẻ sơ sinh chỉ cần được chăm sóc đúng cách sẽ khỏi sau 1 – 2 tuần. Với trường hợp nặng, ba mẹ cần đưa bé đến cơ sở y tế uy tín để được khám và điều trị phù hợp.
>>> Xem thêm: Trẻ bị nấm miệng bôi thuốc gì? Phòng ngừa nấm miệng ra sao?
Cách điều trị nấm miệng ở trẻ
Nấm miệng nếu không được điều trị triệt để có thể tái phát, gây ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống sinh hoạt của bé. Vì vậy, ngay khi phát hiện dấu hiệu trẻ bị nấm miệng, ba mẹ cần đưa đi khám bác sĩ để có cách trị điều trị phù hợp. Thông thường, trẻ bị nấm miệng sẽ được chỉ định dùng một trong hai loại thuốc sau:
- Miconazole: Thuốc có tác dụng ức chế quá trình tổng hợp ergosterol – thành phần chính của màng tế bào vi nấm. Cách sử dụng rất đơn giản, mẹ chỉ cần bôi gel lên các vùng bị nhiễm nấm. Thuốc có thể xảy ra một số tác dụng phụ như buồn nôn, tiêu chảy,… Khi gặp các kích ứng này, mẹ nên dừng ngay với dùng thuốc cho bé. Nếu triệu chứng trở nặng thì cần đến gặp bác sĩ
- Nystatin: Vì một số lý do nào đó, bé cưng không hợp với thuốc Miconazole thì mẹ có thể thay thế bằng thuốc Nystatin nhé! Nystatin rất hiệu quả trong điều trị nấm, thuốc có dạng uống hoặc bột, dễ dàng cho bé sử dụng. Thuốc có tác dụng tại chỗ, giúp kìm hãm và tiêu diệt nấm ở niêm mạc miệng. Tuy nhiên, nấm miệng có khả năng lây lan cao. Vì vậy, khi dùng nystatin trị nấm tại những vị trí nhất định, tỷ lệ tái phát khá cao
- Fluconazol: Thuốc giúp phá hủy màng tế bào vi nấm, ức chế enzyme phụ thuộc Cytochrom P450. Từ đó ngăn chặn sự tăng sinh nấm hiệu quả. Fluconazol dùng để điều trị trẻ bị nhiễm nấm miệng Candida hầu miệng, ngoài da, thực quản,… phù hợp cho cả trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh
- Clotrimazole: Thuốc chỉ định cho đối tượng trẻ em bị nấm miệng, nấm móng và nấm ngoài da. Thuốc cần có chỉ định từ bác sĩ nên ba mẹ tuyệt đối không tự ý cho bé dùng
- Amphotericin B: Đây là loại thuốc trị nấm toàn thân hoặc nhiễm trùng nấm nặng. Do hấp thụ kém trên đường tiêu hóa, nên thuốc thường dùng đường tiêm hoặc bôi tại chỗ
Trẻ bị nấm miệng kiêng ăn gì?
Khi bị nấm miệng, bên cạnh cách điều trị, ba mẹ cần quan tâm hơn đến chế độ dinh dưỡng của bé. Đặc biệt là tránh xa các thực phẩm gây kích ứng, khiến nấm miệng trở nên trầm trọng và lâu khỏi hơn.
Thực phẩm chứa nhiều đường và tinh bột
Đường là nguồn thức ăn ưa thích của các loại nấm. Bên cạnh đó, các thực phẩm giàu tinh bột khi tiêu thụ cũng sẽ được enzyme amylase trong nước bọt phân cắt thành đường. Bởi vậy, trẻ ăn quá nhiều đồ ngọt và tinh bột sẽ tạo điều kiện cho nấm men phát triển mạnh mẽ.
Hải sản
Trẻ nhỏ có cơ địa nhạy cảm, vì vậy một số loại hản sải có thể gây dị ứng, làm tăng nhiệt độ trong cơ thể. Điều này khiến các triệu chứng nóng rát, ngứa ngáy do nấm Candida trở nên trầm trọng hơn. Các loại hải sản nên hạn chế cho bé ăn trong quá trình điều trị nấm miệng là sứa, bạch tuộc, mực, cua, tôm, cá biển,…
Đồ ăn chứa nhiều chất béo
Nấm miệng ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ không nên ăn các thực phẩm giàu chất béo như đồ ăn chế biến sẵn, thức ăn đóng hộp. vì chúng cũng sẽ làm thúc đẩy nấm Candida phát triển và khiến bệnh trở nặng hơn.
Chất kích thích
Các loại đồ uống chứa chất kích thích như nước có gas, cà phê,… cũng nằm trong danh sách trẻ bị nấm miệng nên tránh.
Đồ ăn cay nóng
Đồ ăn chứa nhiều tỏi, ớt, tiêu sẽ khiến vết thương sưng tấy, đau xót. Hơn nữa, chúng cũng khiến cơ thể tăng nhiệt, ảnh hưởng đến chức năng bài tiết độc tố của gan, thận. Từ đó khiến triệu chứng của nấm miệng trở nên nghiêm trọng hơn.
Thực phẩm lên men
Những loại thực phẩm lên men như bánh mì, dưa chua, dấm, dăm bông, nước tương, rượu,… cũng nằm trong nhóm thực phẩm mà trẻ bị nấm miệng cần tránh. Quá trình chế biến có lên men sẽ khiến cho nấm candida phát triển quá mức, làm kéo dài thời gian điều trị.
Trẻ bị nấm miệng nên ăn gì?
Để quá trình điều trị nấm miệng ở trẻ sơ sinh tiến triển nhanh chóng, bạn nên bổ sung các thực phẩm sau vào chế độ ăn uống hằng ngày của bé:
Sữa chua
Sữa chua nổi tiếng là thực phẩm chứa nhiều lợi khuẩn nên có thể ức chế được nấm candida. Ngoài ra, hàm lượng axit lactic có trong sữa chua còn giúp gia tăng lợi khuẩn, từ đó cải thiện hệ miễn dịch hiệu quả.
Thực phẩm giàu vitamin A và vitamin C
Khi trẻ bị nấm miệng, ba mẹ nên tăng cường bổ sung các loại thực phẩm giàu vitamin C cho bé nhằm mục đích tăng cường đề kháng, ngăn ngừa tình trạng viêm nhiễm. Theo đó, một số thực phẩm giàu vitamin C mà mẹ có thể tham khảo cho thực đơn của bé là quả kiwi, bông cải xanh, cam, dứa,…
Trong khi đó, vitamin A cũng là nhóm thực phẩm giúp ngăn ngừa nấm candida. Một số thực phẩm giàu vitamin A nên bổ sung cho bé là dầu cá, xoài chín, cà chua, cà rốt, đu đủ,…
Các loại hạt
Các loại hạt như hạt lanh, hạt bí đỏ, hạt cải, hạt óc chó, hạt lanh,… cũng là nhóm thực phẩm tốt mà mẹ nên bổ sung vào chế độ ăn của trẻ bị nấm miệng. Điển hình như quả óc chó, chúng chứa hàm lượng chất chống oxy hóa và protein dồi dào nên có thể thay thế tốt cho khoáng chất, vitamin, tinh dầu, thịt, sữa, chất xơ,…
Tỏi, hành tây
Đây là những loại gia vị khiến cho món ăn trở nên hấp dẫn và thơm ngơn hơn. Không những vậy, chúng còn có tác dụng trị nấm miệng rất hiệu quả. Tỏi có chứa hàm lượng lưu huỳnh và allicin cao, giúp chống nấm tự nhiên. Do đó, nếu bổ sung tỏi vào chế độ ăn của trẻ thì sẽ giúp tăng cường sức đề kháng và hỗ trợ nấm miệng hiệu quả. Tương tự như vậy, hành tây cũng có đặc tính chống nấm mạnh, giúp ức chế nấm candida hiệu quả.
Các loại rau cải
Bông cải xanh, bắp cải, củ cải,… là những loại rau cải có chứa rất nhiều lưu huỳnh, nito và isothiocyanates, giúp chống lại tế bào ung thư. Vì vậy, đây cũng là thực phẩm mà mẹ nên bổ sung cho bé khi bị nấm miệng.
Những lưu ý khi chăm sóc bé bị nấm miệng
Để triệu chứng nấm miệng ở trẻ sơ sinh nhanh chóng biến mất và phòng ngừa tái phát, cha mẹ cần lưu ý những điều sau trong quá trình chăm sóc:
- Tuyệt đối không cạo vảy trắng trên lưỡi và trong miệng bé gây chảy máu
- Rửa tay thật sạch trước khi bôi thuốc cho bé
- Thường xuyên rơ lưỡi cho bé, kể cả khi bé đã khỏi bệnh. Rơ lưỡi cho bé bằng dung dịch nước muối, tuyệt đối không sử dụng mật ong cho trẻ sơ sinh, bởi có thể gây ngộ độc
- Gạc rơ lưỡi cho bé nên chọn loại mềm, không mủn, không để lại sợ bông trong miệng bé
- Không tự ý dùng thuốc điều trị nấm miệng cho trẻ sơ sinh khi chưa có chỉ định từ bác sĩ
- Không sờ, chạm, hôn trẻ trong thời gian điều trị để tránh lây nấm từ bé
- Trẻ bú mẹ rất dễ tái nhiễm do núm vú mẹ có thể bị nhiễm nấm. Vì vậy, mẹ cũng cần bôi thuốc trị nấm lên vùng núm vú
- Với trẻ trên 6 tháng tuổi, mẹ có thể cho bé uống nước để tránh làm khô miệng
Cách phòng ngừa nấm miệng ở trẻ sơ sinh
“Phòng bệnh hơn chữa bệnh” – để bé không vướng phải rắc rối do nấm miệng gây ra, mẹ nên thực hiện những phương pháp vệ sinh sạch sẽ, đồng thời hạn chế cho bé tiếp xúc với nguồn bệnh. Cụ thể như sau:
- Vệ sinh khoang miệng và lưỡi của trẻ thường xuyên: Sau khi ăn xong, mẹ nên cho bé tráng miệng bằng 1 – 2 thìa nước ấm. Đồng thời nên rơ lưỡi cho bé 2 lần mỗi ngày vào sáng và trước khi đi ngủ bằng nước muối sinh lý. Dùng gạc sạch thấm dung dịch rồi chà nhẹ lên lưỡi bé. Chú ý không đưa tay vào quá sâu sẽ khiến trẻ bị nôn trớ
- Khử trùng núm vú cao su thường xuyên
- Tiệt trùng bình sữa sau mỗi lần sử dụng
- Với bé bú mẹ, bạn cũng nên làm sạch vú để tránh lây nhiễm cho bé
- Tránh cho bé sử dụng các dụng cụ ăn uống, bàn chải chung với người đang nhiễm bệnh
- Với những trẻ sơ sinh bị nấm miệng, quá trình điều trị phải kết hợp điều trị ở người mẹ, tránh tình trạng lây chéo và tái phát
Về cơ bản, nấm miệng ở trẻ sơ sinh không phải bệnh lý quá nghiêm trọng. Tuy nhiên, nếu lơ là, chủ quan, trì hoãn điều trị, men nấm sẽ lây lan toàn bộ khoang miệng, gây ảnh hưởng không nhỏ tới ăn uống và sinh hoạt thường ngày của bé. Do đó, ngay khi thấy có dấu hiệu quả bệnh, ba mẹ nên chủ động đưa bé tới bác sĩ để được thăm khám và điều trị phù hợp.
