Nội dung chính

Nguyên nhân và dấu hiệu vàng da ở trẻ sơ sinh

Vàng da là một trong những bệnh lý thường gặp ở trẻ sơ sinh, nhất là các bé sinh non. Thực tế có nhiều nguyên nhân khiến trẻ vàng da mà mẹ chưa biết. Vì vậy hãy theo dõi bài viết dưới đây của Fitobimbi để cập nhật thêm thông tin về các nguyên nhân, dấu hiệu vàng da ở trẻ sơ sinh mẹ nhé.

>>> Xem thêm:

Đôi nét về bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh

Vàng da ở trẻ sơ sinh là hiện tượng da và kết mạc mắt có màu vàng, do bilirubin gián tiếp tăng cao. Đây là bệnh lý thường gặp ở trẻ sơ sinh với khoảng 60% trẻ đủ tháng và 80% trẻ sinh non.

Trẻ sơ sinh bị vàng da
Trẻ sơ sinh bị vàng da

Vàng da có thể ở mức độ nhẹ nhưng cũng có khi tiến triển nặng hơn. Với trường hợp này nếu không phát hiện, điều trị kịp thời bệnh có nguy cơ để lại biến chứng nhiễm độc thần kinh. Hậu quả là trẻ tử vong hoặc bị bại não suốt đời.

Dưới đây là những dấu hiệu giúp mẹ nhận biết tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh:

  • Làn da của bé có màu vàng, đặc biệt là ở da mặt và đầu
  • Một số trường hợp lòng mắt của bé cũng có thể chuyển sang màu vàng
  • Sắc vàng lan rộng toàn bộ cơ thể bao gồm tay, chân, mặt, mắt
  • Trẻ buồn ngủ bất thường
  • Khó cho bú
  • Một số trường hợp phân của bé có màu sáng hoặc nhạt trong khi nước tiểu lại rất sẫm màu

Nguyên nhân vàng da ở trẻ sơ sinh

Trên thực tế, trẻ bị vàng da sinh lý thường không nguy hiểm, có thể tự khỏi sau 1-2 tuần. Tuy nhiên cũng có trường hợp bệnh tiến triển nặng cần phải điều trị kịp thời. Vậy vì sao trẻ sơ sinh bị vàng da? Hãy cùng điểm qua những nguyên nhân chính dưới đây.

Vàng da do sinh lý

Vàng da sinh lý là tình trạng vàng da do số lượng hồng cầu trong máu lớn và chứa HbF. Ở những trẻ sơ sinh đủ tháng và có sức khỏe bình thường, hiện tượng vàng da sinh lý xuất hiện khi:

  • Vào ngày thứ 3 sau sinh và sẽ tự hết sau khoảng 7-10 ngày
  • Tình trạng vàng da nhẹ ở vùng cổ, ngực, mặt và bụng trên rốn
  • Bé chỉ vàng da đơn thuần và không kèm theo dấu hiệu bất thường như gan lách to, thiếu máu, li bì
  • Nồng độ Bilirubin không quá 12mg% ở trẻ đủ tháng
  • Tốc độ Bilirubin không được vượt quá 5mg% trong 24h
  • Những trẻ vàng da sinh lý thường sẽ không phải can thiệp y tế. Mẹ chỉ cần cho con bú sữa đầy đủ, cơ thể sẽ tự đào thải Bilirubin ra ngoài sau 1-2 tuần
Vàng da sinh lý có thể tự khỏi sau 1-2 tuần
Vàng da sinh lý có thể tự khỏi sau 1-2 tuần

Vàng da do sữa mẹ

Nuôi con bằng sữa mẹ cũng là nguyên nhân gây vàng da ở trẻ sơ sinh. Mặc dù chưa hiểu vì sao điều này xảy ra tuy nhiên theo như một số giả thiết thì thời gian đầu sữa mẹ có chứa một số hoạt chất làm giảm khả năng xử lý bilirubin của gan. Vì vậy nên bé có thể gặp phải hiện tượng vàng da vào ngày thứ 5 sau sinh.

Giống với vàng da sinh lý, vàng da do sữa mẹ cũng vô hại và thường kéo dài trong khoảng vài tuần. Mẹ vẫn có thể cho bé bú để con phát triển tốt nhất. Một số trường hợp trẻ bị vàng da do sữa mẹ cần được điều trị bằng đèn chiếu trong vài ngày và không cần điều trị thêm sau đó.

Vàng da do bệnh lý

Khác với vàng da sinh lý, vàng da bệnh lý thường xuất hiện sớm và tiến triển nhanh, mức độ vàng nhiều kèm theo dấu hiệu bệnh lý. Dưới đây là những đặc điểm giúp mẹ có thể phát hiện kịp thời vấn đề này.

  • Vàng da đậm xuất hiện sau sinh 1-2 ngày
  • Vàng da không chỉ xuất hiện ở mắt, mặt mà còn lan ra cánh tay, bụng, chân
  • Tình trạng bệnh không tự cải thiện sau 2 tuần với trẻ đủ tháng và 3 tuần với trẻ sinh non
  • Ngoài vàng da, bé còn có những dấu hiệu bất thường như nôn trớ, bỏ bú, khóc nhiều,…

Tùy vào nguyên nhân vàng da ở trẻ sơ sinh liên quan đến bệnh lý nào mà các bác sĩ sẽ đề xuất phương án điều trị khác nhau. Cụ thể:

Vàng da do bất đồng nhóm máu giữa mẹ và con

Có 2 dạng bất đồng nhóm máu giữa mẹ và bé bao gồm:

  • Bất đồng hệ ABO: Xảy ra khi mẹ có nhóm máu O còn bé nhóm A, B
  • Bất đồng hệ Rh: Xảy ra khi mẹ có nhóm máu Rh âm sinh con có nhóm máu Rh dương

Khi mẹ và bé có các nhóm máu khác nhau, cơ thể mẹ sẽ tạo ra kháng thể tấn công lại các tế bào hồng cầu của bé ở trong giai đoạn cuối thai kỳ. Điều này đồng nghĩa với việc có nhiều tế bào hồng cầu của trẻ sẽ bị phá vỡ dẫn đến Bilirubin tăng cao. Kết quả là bé thiếu máu bẩm sinh hoặc bị vàng da thể nặng.

Bất đồng nhóm máu giữa mẹ và con khiến bé vàng da
Bất đồng nhóm máu giữa mẹ và con khiến bé vàng da

Vàng da do thiếu máu tan huyết

Thiếu máu tan huyết cũng là nguyên nhân trẻ sơ sinh bị vàng da. Tình trạng này xảy ra khi hệ miễn dịch cơ thể tấn công và tự phá hủy tế bào hồng cầu. Ngoài ra, bệnh cũng khởi phát do các biến chứng nguy hiểm như nhiễm trùng máu. Tùy vào nguyên nhân thiếu máu tan huyết mà các bác sĩ sẽ đưa ra phương án điều trị vàng da khác nhau.

Vàng da do nhiễm virus viêm gan

Một số virus gây bệnh viêm gan bao gồm cytomegalovirus, rubella, virus viêm gan A, B và C cũng là nguyên nhân vàng da ở trẻ sơ sinh. Thực tế, không thể xác định cụ thể loại virus nào đã gây viêm gan ở trẻ sơ sinh. Bé có thể nhiễm virus ở các giai đoạn khác nhau, chẳng hạn như trong bụng mẹ, trước khi sinh hoặc sau sinh. Khi gan xuất hiện tổn thương, lượng Bilirubin trong máu tăng cao sẽ khiến cho trẻ xuất hiện tình trạng vàng da.

Nguyên nhân trẻ bị vàng da do Galactosemia

Galactosemia là một trong những rối loạn chuyển hóa đường galactose bẩm sinh. Loại rối loạn này thường sẽ xảy ra khi bé bị thiếu enzym phân hủy galactose, làm đường trong máu tăng cao, phá hỏng gan và gây vàng da.

Đối với trẻ mắc Galactosemia bẩm sinh mẹ cần đảm bảo chế độ ăn uống của bé không chứa quá nhiều glucose hoặc lactose. Đồng nghĩa với việc phải ngừng nuôi con bằng sữa mẹ thay vào đó dùng sữa công thức đặc biệt, phù hợp thể trạng.

Galactosemia cũng là nguyên nhân khiến trẻ vàng da
Galactosemia cũng là nguyên nhân khiến trẻ vàng da

Do teo đường mật bẩm sinh

Thông thường, bilirubin sẽ đi từ gan qua ống dẫn mật. Sau đó ở lại túi mật trước khi đến ruột rồi bị đào thải ra ngoài. Với trẻ bị teo đường mật bẩm sinh, các ống dẫn này sẽ bị tắc nghẽn khiến bilirubin tích tụ trong gan và gây vàng da. Kèm theo đó là màu sắc phân của trẻ rất nhạt.

Một số bệnh lý khác

Nguyên nhân em bé bị vàng da còn có thể là do một số bệnh lý như sau:

  • Thiểu năng tuyến giáp: 10% trẻ bị suy giáp bẩm sinh sẽ có triệu chứng vàng da kéo dài. Nếu được can thiệp kịp thời, tình trạng này sẽ thuyên giảm rõ rệt
  • Tắc nghẽn đường tiêu hóa: Trẻ bị tắc nghẽn tá tràng, môn vị, ruột non,… cũng sẽ khiến cho đường huyết suy giảm, kích thích hoạt động tại ruột và gan, gây ra vàng da

Dấu hiệu vàng da ở trẻ sơ sinh

Ở trẻ sơ sinh có thể bị vàng da bệnh lý hoặc sinh lý. Vàng da sinh lý thường biến mất sau một thời gian ngắn. Trong khi đó, trẻ bị vàng da bệnh lý tiến triển khá nhanh, trẻ có thể bị co giật, hôn mê vô cùng nguy hiểm. Vì vậy, các bậc phụ huynh cần biết cách nhận biết vàng da ở trẻ sơ sinh.

Biểu hiện vàng da sinh lý

Thông thường, trẻ sơ sinh được coi là vàng da sinh lý khi hiện tượng này xuất hiện sau 1 ngày tuổi. Các triệu chứng vàng ở trẻ sơ sinh thường biến mất trong vòng 2 tuần với trẻ sinh thiếu tháng và 1 tuần với trẻ sinh đủ tháng. Dưới đây là các biểu hiện của vàng da sinh lý:

Biểu hiện vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh
Biểu hiện vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh
  • Vàng da đơn thuần vùng bụng, ngực, cổ và mặt
  • Xuất hiện sau sinh khoảng 48 – 72 giờ
  • Tự biến mất trong vòng 1 tuần với trẻ sinh đủ tháng và 2 tuần với trẻ sinh thiếu tháng
  • Không đi kèm với các triệu chứng bất thường khác
  • Nước tiểu của màu vàng hoặc tối, phân nhạt màu
  • Trẻ vẫn tăng cần đều, phát triển tốt

5 mức độ vàng da sơ sinh mẹ cần phải biết!

Biểu hiện vàng da bệnh lý

Trong một số trường hợp, vàng da ở trẻ sơ sinh là dấu hiệu cảnh báo một số bệnh lý tiềm ẩn nào đó. Biểu hiện vàng da ở trẻ sơ sinh do bệnh lý thường xuất hiện sớm, trong vòng 24 giờ sau sinh.

  • Hiện tượng vàng da xuất hiện toàn thân và cả mắt, với mức độ rất đậm
  • Xảy ra sớm từ ngày đấu sau sinh
  • Không tự biến mất sau 1 tuần với trẻ sinh đủ tháng avf 2 tuần với trẻ sinh thiếu tháng
  • Các triệu chứng khác kèm theo như: thay đổi thân nhiệt, thở nhanh, ngưng thở, người lừ đừ, quấy khóc, sốt, bú kém
  • Xét nghiệm thấy nồng độ Bilirubin trong máu tăng cao bất thường
Biểu hiện vàng da do bệnh lý
Biểu hiện vàng da do bệnh lý

Trẻ sơ sinh bị vàng da rất dễ nhận biết bằng mắt thường, chỉ cần ở môi trường có đủ ánh sáng. Vì vậy, mẹ có thể quan sát màu da của trẻ ở nơi sáng. Trường hợp da trẻ đỏ hồng hoặc đen gây khó nhận biết, mẹ nên ấn nhẹ ngón tay lên da, sau đó buông da, nơi ấn ngón tay sẽ có màu vàng rõ rệt. Khi nghi ngờ trẻ bị vàng da, cha mẹ cần đưa đến bệnh viện để được thăm khám và can thiệp phù hợp.

Trẻ sơ sinh bị vàng da điều trị thế nào?

Theo các bác sĩ, vàng da thể nhẹ ở trẻ sơ sinh có thể tự hết sau 1-2 tuần khi gan bắt đầu trưởng thành. Tuy nhiên với những trường hợp vàng da thể nặng mẹ cần áp dụng biện pháp điều trị dưới đây.

Chiếu đèn điều trị vàng da cho bé
Chiếu đèn điều trị vàng da cho bé
  • Chiếu đèn: Là phương pháp điều trị vàng da đơn giản, an toàn, hiệu quả hiện nay. Theo đó, bác sĩ sẽ sử dụng ánh sáng trắng hoặc xanh với bước sóng từ 400-480nm chiếu vào cơ thể của con nhằm giúp chuyển hóa Bilirubin gián tiếp thành Photobilirubin tan trong nước, đào thải ra ngoài qua thận hoặc gan
  • Thay máu: Phương pháp này thường được chỉ định khi bé đã có dấu hiệu nhiễm độc thần kinh do Bilirubin trong máu tăng cao. Việc áp dụng phương pháp này đòi hỏi tuân thủ theo đúng hướng dẫn của bác sĩ, tránh gặp di chứng nguy hiểm

Cách phòng ngừa tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh

Thực tế có nhiều nguyên nhân vàng da ở trẻ sơ sinh. Vì vậy để phòng ngừa căn bệnh này mẹ cần:

  • Cho con bú từ 8-12 cữ/ ngày, đảm bảo bé không mất nước và giúp đào thải Bilirubin nhanh hơn
  • Với trường hợp cho trẻ dùng sữa công thức, trong những tuần đầu cứ 2-3 giờ thì mẹ cho bé bú khoảng 30-60ml sữa.
  • Ngoài ra, mẹ nên xét nghiệm nhóm máu trước khi mang thai. Việc này sẽ giúp loại trừ một số nguy cơ trẻ bị vàng da do không tương thích với máu của mẹ

Trên đây là những nguyên nhân, dấu hiệu vàng da ở trẻ sơ sinh. Nhìn qua các nguyên nhân này có thể phức tạp, nghiêm trọng. Nhưng nếu can thiệp kịp thời trẻ vẫn có thể tránh được biến chứng của bệnh. Vì vậy để hạn chế rủi ro không đáng có, khi bé có dấu hiệu bệnh mẹ cần đưa con khám ngay.

Chia sẻ bài viết này