Ăn dặm tự chỉ huy (BLW) là một cách độc đáo, thay thế an toàn và hiệu quả cho phương pháp ăn dặm truyền thống. Bởi nó không những “giới thiệu” đến trẻ nhiều loại thực phẩm khác nhau mà vẫn tôn trọng quyền tự chủ và sở thích của con, cung cấp dinh dưỡng bổ sung, thúc đẩy cân nặng, đặc biệt là hành vi ăn uống lành mạnh.
Phương pháp ăn dặm tự chỉ huy là gì?
Ăn dặm do trẻ chỉ huy (BLW) là một phương pháp ăn dặm do bé tự quyết. Thay vì cho trẻ ăn ngũ cốc nhão và xay nhuyễn bằng thìa, bạn đặt trực tiếp những khối lớn thức ăn mềm lên khay hoặc bàn ăn cho trẻ và để trẻ tự cầm thức ăn và tự xúc ăn. Phương pháp này được gọi là ăn dặm bé tự chỉ huy vì bạn sẽ để bé tự lấy thức ăn và ăn theo tốc độ của mình, thay vì kiểm soát số lượng và tốc độ ăn của bé.
Có nên cho trẻ ăn dặm BLW không?
Cũng giống như cách cho trẻ ăn dặm truyền thống, bé sẽ tiếp tục nhận được hầu hết dinh dưỡng từ sữa mẹ hoặc sữa công thức cho đến khi bé quen với việc ăn thức ăn đặc. Theo những người ủng hộ và một số nghiên cứu, lợi ích của việc ăn dặm do trẻ chỉ huy bao gồm:
- Ăn uống lành mạnh: Phương pháp ăn dặm tự chỉ huy là tiền đề để con bạn tự ăn những thức ăn lành mạnh mà chúng muốn ăn ngay từ đầu. Bên cạnh đó, ăn dặm tự chỉ huy cho phép trẻ học cách nhai trước, sau đó mới nuốt. Khi đó, bé tự kiểm soát được lượng thức ăn mà mình muốn và ăn những món gì, tránh nguy cơ béo phì về sau. Đặc biệt, việc cho phép trẻ khám phá các hương vị và kết cấu thực phẩm khác nhau sẽ giúp trẻ ăn nhiều được loại thức ăn mới và ăn được nhiều loại thức ăn khi lớn lên
- Phát triển kỹ năng: Bằng cách cố gắng cầm nắm và tự ăn, bé sẽ có cơ hội phát triển các khả năng phối hợp giữa mắt và tay. BLW cho phép các bé thực hành gắp các mẩu thức ăn nhỏ bằng ngón trỏ và ngón cái, sử dụng một kỹ năng vận động tinh được gọi là “cầm nắm”. Từ đó trẻ có thể học cách tự xúc ăn, nhai và nuốt nhanh hơn những đứa trẻ được đút bằng thìa
- Giảm bớt căng thẳng cho cha mẹ: Ăn dặm kiểu BLW có thể tiết kiệm được kha khá quỹ thời gian trong ngày của mẹ. Bạn sẽ không phải xay nhuyễn thức ăn và đút cho trẻ ăn nữa. Điều đó cũng giúp bé dễ dàng ăn cùng giờ cơm cùng gia đình hơn, cũng như ăn được nhiều loại thức ăn giống như các thành viên khác
- Tạo hứng thú cho bé khi ăn: Khi trẻ được chọn ăn thức ăn mà chúng muốn từ nhiều loại khác nhau trước mặt và ăn theo tốc độ của riêng mình sẽ tạo được hứng thú hơn so với việc được người lớn đút cho ăn
Chính vì những lợi ích tuyệt vời trên, BLW ngày càng phổ biến, không chỉ ở Anh hay Mỹ mà tại Việt Nam, rất nhiều bà mẹ đang tìm hiểu về phương pháp ăn dặm này!
>>> Mẹ xem thêm: Kinh nghiệm ăn dặm kiểu Nhật cho bé mà mẹ CẦN BIẾT
Dấu hiệu nào cho thấy bé “sẵn sàng” ăn dặm tự chỉ huy?
Một em bé sẵn sàng ăn dặm theo chế độ tự chỉ huy khi chúng có những dấu hiệu nhất định. TS.BS Phan Bích Nga – Giám đốc Trung tâm Khám và tư vấn dinh dưỡng, Viện Dinh dưỡng Quốc gia, cho biết những dấu hiệu cho thấy bé sẵn sàng ăn dặm bao gồm:
- Bé có dấu hiệu tăng trưởng rõ rệt về cân nặng, nhiều bé có thể tăng gấp đôi so với thời điểm khi mới sinh
- Khả năng ngồi thẳng, với sự hỗ trợ hoặc không có sự hỗ trợ của cha mẹ hoặc người chăm sóc
- Với lấy một đồ vật, sau đó nhặt nó và đưa lên miệng – thể hiện sự thích thú trong việc ăn uống
- Không còn phản xạ nhè thức ăn
- Các cử động môi miệng khi nhận thức ăn từ người lớn trở nên linh hoạt hơn
Đa số trẻ sơ sinh đạt được các mốc phát triển trên vào khoảng tháng thứ 6. Tuy nhiên, “mỗi trẻ là một cá thể”, Bs Phan Bích Nga nói. Bởi có những em bé được sinh ra thiếu tháng, đặc biệt có thể bắt đầu tập ăn dặm ở độ tuổi muộn hơn. Vì vậy, cha mẹ có thể theo dõi dấu hiệu bé sẵn sàng ăn dặm BLW này gần với thời điểm 6 tháng tuổi, tính theo ngày dự sinh thực sự.
Hướng dẫn cách cho bé ăn dặm tự chỉ hủy
Phương pháp ăn dặm tự bé chỉ huy rất đơn giản: con tự ăn và cùng ăn với bố mẹ, không cần mẹ đút hay bố phải làm hề để dỗ con ăn, cũng như chính con sẽ sẽ tự kiểm soát lượng thức ăn mình muốn, cha mẹ không ép. Vì lúc này, nguồn dinh dưỡng chính của bé là sữa mẹ hoặc sữa công thức chứ không phải là từ thức ăn thô.
Bé ăn dặm BLW cần chuẩn bị những gì?
Rất nhiều bà mẹ khi bắt đầu cho bé ăn dặm kiểu BLW tỏ ra lúng túng không biết nên chuẩn bị những dụng cụ ăn dặm gì. Tùy thuộc vào điều kiện, mẹ có thể chọn dụng cụ ăn dặm cho bé phù hợp nhất theo những gợi ý dưới đây:
1. Bát, nĩa, thìa, muỗng ăn dặm
Những dụng cụ này tiếp xúc trực tiếp với đồ ăn của bé nên tốt nhất mẹ nên chọn chất liệu nhựa cao cấp, được bo tròn các mép, không sắc nhọn. Riêng bát và đĩa có thể dính vào khay ăn để tránh bị dịch chuyển. Mẹ nên chọn loại muỗng ăn dặm có độ sâu vừa phải để tiện cho bé ăn thức ăn dễ dàng hơn.
Với chén đựng thức ăn, mẹ nên chọn loại có màu sắc sặc sỡ để kích thích các giác quan của bé:
- Trẻ từ 5 – 7 tháng tuổi: Thích màu vàng và màu đỏ
- Trẻ từ 8 – 10 tháng tuổi: Thích màu đỏ, hồng và xanh
- Trẻ từ 10 tháng tuổi: Bé đã có “gu” riêng nên mẹ hãy hỏi ý kiến của con trước khi mua nhé!
2. Ghế ngồi ăn dặm
Khi mới bắt đầu ăn dặm tự chỉ huy, bé có thể chưa ngồi vững được, cha mẹ nên đặt thêm miếng đệm tựa lưng để bé ngồi vững chãi và thoải mái hơn.
3. Yếm ăn dặm
Mẹ nên chọn loại yếm ăn dặm có gài phía sau cổ, thay vì loại buộc dây sẽ làm con khó chịu.
4. Cốc, ống hút
Uống nước từ cốc cũng là một kỹ năng bé cần học trong giai đoạn ăn dặm. Vì vậy, khi bé được khoảng 10 tháng tuổi, mẹ nên bỏ việc cho bé uống nước bằng bình ty và bắt đầu để bé học cầm cốc. Cốc nên mua loại có quai cầm 2 bên, còn ống hút nên mua loại an toàn.
5. Hộp đựng thức ăn dự trữ
Giai đoạn đầu khi tập ăn dặm BLW mẹ sẽ thấy bé ăn với lượng rất ít. Nếu nấu theo khẩu phần ăn của bé thì sẽ rất lắt nhắt và tốn thời gian. Do đó, mẹ nên nấu một lúc nhiều bữa trong ngày, bảo quản trong hộp nhỏ rồi trữ lạnh để dùng dần.
Cách cắt thức ăn cho bé ăn dặm
Các mẹ thường lo lắng chuyện bé có thể đưa bất kỳ thứ gì vào miệng gây hóc nên nghĩ rằng phần thức ăn chuẩn bị cho bé nên được cắt thái to để tránh việc bé đưa toàn bộ vào miệng. Chi tiết cụ thể về cách cắt thái thức ăn dặm cho bé sẽ được hướng dẫn đầy đủ dưới đây:
- Trẻ không thể nhặt từng miếng thức ăn nhỏ cho đến gần 9 tháng tuổi, khi trẻ phát triển khả năng sử dụng các ngón tay của mình. Vì vậy, thức ăn chuẩn bị cho bé cần có kích thước đủ lớn, khoảng gân 1 ngón tay, cơ 10cm
- Cho bé ăn dặm tự chỉ huy không nên lựa chọn các loại thực phẩm quá trơn. Vì vậy, mẹ nên để lại một ít vỏ trên thực phẩm để chó bé cầm nắm tốt hơn. Chẳng hạn như chuối, bơ, kiwi và xoài
Những nguyên tắc cần nhớ khi cho bé ăn dặm tự chỉ huy
Bắt đầu ăn dặm do trẻ chỉ huy bằng cách để bé tham gia vào bữa ăn cùng gia đình. Thời gian cho các bữa ăn này là sau khi bú sữa, để bé không bị đói và quấy khóc khi khám phá thức ăn mới. Mẹ nên cắt rau củ và thái thức ăn có kích thước vừa vải để bé có thể cầm trong tay và gặm dễ dàng. Kết cấu thức ăn phải mềm, có thể nghiền nát bằng ngón tay hoặc nướu của bé. Ngoài ra, mẹ còn cần đảm bảo nhiệt độ của thức ăn là ấm, không nóng để tránh gây bỏng cho bé.
Ngoài những lưu ý trên, khi tập cho bé ăn dặm tự chỉ huy, mẹ cần tuân thủ những nguyên tắc dưới đây:
- Tiếp tục cho trẻ bú hoặc bú bình: Tiếp tục cho bé bú mẹ hoặc bú bình, bởi đây mới chính là nguồn dinh dưỡng của trẻ trong năm đầu tiên. Vào thời điểm bắt đầu ăn dặm, chắc chắn các bé sẽ không thể ăn được nhiều như mẹ kỳ vọng. Do đó, nếu cai sữa ngay, bé sẽ có thể bị thiếu hụt lượng lớn dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể
- Kiên nhẫn: Để thành công ngay lần đầu khi cho bé ăn dặm tự chỉ huy, điều quan trọng là bạn cần phải kiên nhẫn và hiểu rằng bé sẽ không thích mọi món ăn mà bạn phục vụ. Đừng khó chịu nếu trẻ từ chối ăn, và cũng đừng khen ngợi khi trẻ ăn hết mọi thứ trong đĩa. Trẻ cần học cách cảm nhận cảm giác no và đói cũng mình để điều chỉnh lượng thức ăn phù hợp
- Cho trẻ ăn nhiều loại thức ăn: Bạn có thể để trẻ chơi với đồ ăn của mình. Hãy bày biện mọi thứ trên bàn, thìa, dĩa, bát, cốc để chúng thử nghiệm. Mẹ nên cung cấp một thực đơn đa dạng để bé có thể lựa chọn, đặc biệt là những món ăn có màu sắc sặc sỡ như cà chua, cà rốt, khoai lang, bông cải xanh,… Ngoài ra, mẹ nên chuẩn bị cho bé ít nhất một loại thực phẩm giàu chất trong mỗi bữa ăn. Điều đó rất tốt cho sự phát triển của bé
- Biến việc ăn uống thành một sự kiện gia đình: Cả gia đình hãy cùng ăn với nhau và cho trẻ ngồi vào bàn. Trong lúc ăn nên nói chuyện với trẻ, cho trẻ nhiều cơ hội để thử các hương vị và kết cấu khác nhau của các món ăn
Các mẹo an toàn CẦN GHI NHỚ khi cho trẻ ăn dặm tự chỉ huy
Nốn trớ là hiện tượng phổ biến, đặc biệt là trong những tuần đầu tiên của quá trình ăn dặm do trẻ tự chỉ huy khi chúng khám phá những thức ăn, kết cấu hoàn toàn mới lạ. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, đây là phản ứng hoàn toàn bình thường và cha mẹ có thể tự xử lý được. Để cho bé ăn dặm một cách an toàn, hãy tuân thủ một số nguyên tắc dưới đây:
- Đảm bảo bé luôn ngồi thẳng trong khi ăn
- Đảm bảo thức ăn được bày biện có hình dạng, kích thước và kết cấu phù hợp với em bé
- Cắt thức ăn thành những dải dài mà trẻ có thể cầm nắm được bằng tay
- Không bao giờ để bé ăn một mình mà phải có người bên cạnh
Các món ăn dặm tự chỉ huy cho bé tốt nhất
Miễn là thức ăn mềm, được cắt thành những miếng nhỏ để bé có thể cầm lắm, và không nằm trong danh sách những thực phẩm có nguy cơ gây nghẹn, thì đều có thể “góp mặt” trong thực đơn ăn dặm ăn dặm theo phương pháp tự chỉ huy. Trong những tháng đầu tiên, hãy cố gắng để cung cấp cho bé một chế độ ăn uống đầy đủ và hãy hỏi bác sĩ nhi khoa của con bạn nếu bạn có lo lắng về việc trẻ ăn nhiều hay ít. Tập trung vào việc cung cấp nhiều loại thực phẩm từ nhiều nhóm để đảm bảo trẻ nhận được đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết. Một số lựa chọn có thể thử là:
Trái cây cho bé ăn dặm
Mẹ nên cho bé bắt đầu tập ăn dặm tự chỉ huy với các loại trái cây mềm, mịn có thể ăn được sống. Trong khi những loại cứng hơn như táo nên được nấu chín.
- Chuối cắt lát
- Dâu tây cắt lát mỏng
- Quả việt quất cắt đôi hoặc nghiền nát
- Cam cắt miếng nhỏ, bỏ hạt và màng dai
- Táo hấp chín, gọt vỏ
- Lê cắt lát (hấp chín hoặc có thể ăn sống nếu mềm)
- Bơ cắt lát
Rau cho bé ăn dặm
- Khoang lang hấp hoặc nướng
- Khoai tây chiên bơ hạt dẻ
- Cà rốt hấp
- Đậu xanh hấp
- Cà chua cắt lát mỏng
- Bông cải xanh hấp
- Bí xanh hấp hoặc nướng
- Cải cải đường hấp
Protein cho bé ăn dặm tự chỉ huy
- Gà luộc xé sợi
- Trứng luộc chín, cắt đôi
- Thịt bò luộc thái nhỏ
- Cá nướng bỏ xương
- Đậu phụ sống hoặc nướng nhẹ
Ngũ cốc nguyên hạt cho trẻ ăn dặm
- Bánh mì nướng ngũ cốc nguyên hạt
- Bánh muffin nguyên hạt
- Bột yến mạch nướng
- Mì ống nguyên cám, nấu cho đến khi mềm
- Bánh kếp nguyên hạt
Sữa cho trẻ ăn dặm tự chỉ huy
- Sữa chua nguyên chất béo ngậy (kiểu thường hoặc kiểu Hy Lạp)
- Phô mai ri-cô-ta
- Phô mai que
- Phô mai mozzarella
- Phô mai Thụy Sĩ và Cheddar
Khi chế biến, mẹ lưu ý không cần thêm muối, đường hoặc chất làm ngọt nhân tạo vào thức ăn của trẻ, vì chúng không bổ sung bất kỳ giá trị dinh dưỡng nào. Hơn nữa, chúng còn tiềm ẩn những mối nguy hiểm đối với sức khỏe của trẻ. Thêm vào đó, việc sử dụng thường xuyên muối hoặc đường khiến trẻ thích ăn mặn hoặc nhiều ngọn về lâu dài.
Ngoài ra, mẹ cũng nên loại bỏ khoai tây chiên, bánh quy và các thực phẩm chế biến sẵn, đóng gói khác ra khỏi thực đơn ăn dặm tự chỉ huy của bé. Vì chúng chứa nhiều chất phụ gia và chất béo chuyển hóa không lành mạnh.
Ăn dặm tự chỉ huy BLW không phải là phương pháp phù hợp với mọi lứa tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 5 tháng tuổi. Để biết phương pháp ăn dặm BLW có phù hợp với bé, bạn hãy liên hệ với bác sĩ Nhi để được tư vấn và giải đáp thêm những thắc mắc.
