Nội dung chính

Bệnh tay chân miệng ở trẻ em: Nguyên nhân, dấu hiệu của bệnh

Tay chân miệng ở trẻ là bệnh lý phổ biến, chưa có vắc xin phòng ngừa. Dù là căn bệnh lành tính nhưng nếu không được điều trị bệnh vẫn có thể gây ra biến chứng nguy hiểm. Vậy bệnh tay chân miệng ở trẻ em là gì, nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết ra sao? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết sau.

Bệnh tay chân miệng ở trẻ nhỏ là gì?

Tay chân miệng là bệnh lý phổ biến ở trẻ, thường bùng phát mạnh vào mùa hè, nhất là trẻ dưới 4 tuổi. Bệnh do virus đường ruột gây ra. Trong đó, có 2 loại chính là virus Coxsackie A16 và enterovirus 71.

Theo thống kê của cục y tế dự phòng, số trường hợp tử vong vì bệnh tay chân miệng chủ yếu do virus EV71 gây ra. Trong đó, độ tuổi tử vong nhiều nhất là ở nhóm trẻ dưới 3 tuổi, chiếm khoảng 75-86% tổng số trường hợp tử vong vì căn bệnh này.

Phần lớn trường hợp mắc bệnh tay chân miệng sẽ tự khỏi sau và không gây nguy hiểm gì cho bé. Tuy nhiên nếu không phát hiện và điều trị sớm, trẻ nhỏ có thể gặp phải biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng sức khỏe.

Trẻ nhỏ bị bệnh tay chân miệng
Trẻ nhỏ bị bệnh tay chân miệng

Hình ảnh bệnh chân tay miệng ở trẻ em các cấp độ

Nguyên nhân trẻ bị tay chân miệng

Như đã đề cập ở trên, bệnh tay chân miệng ở trẻ em do chủng virus đường ruột gây ra. Nhóm virus này có sức sống bền bỉ, khả năng tồn tại từ nhiệt độ lạnh đến rất cao. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, sau 30 phút virus mới bị bất hoạt ở nhiệt độ 560, ở nhiệt độ lạnh chủng virus này có thể tồn tại đến 3 tuần ngoài môi trường.

Nguyên nhân chủ yếu khiến bệnh bùng phát với trẻ 3 tuổi là do đề kháng còn yếu, chưa thể chống lại virus gây bệnh. Ngoài ra, ở lứa tuổi này, trẻ nhỏ đang phải đến trường. Yếu tố này đã tạo điều kiện thuận lợi để cho dịch bệnh phát triển, lây lan nhanh chóng.

Dấu hiệu nhận biết bị tay chân miệng ở trẻ

Bệnh tay chân miệng ở trẻ phát triển theo từng giai đoạn. Vì vậy để biết nhận biết bệnh mẹ nên quan sát theo giai đoạn sau.

Giai đoạn ủ bệnh

Giai đoạn này thường kéo dài từ 3-7 ngày với triệu chứng không rõ rệt. Chính vì thế mà nhiều ông bố bà mẹ chủ quan, nhầm lẫn với căn bệnh khác. Theo các chuyên gia, bị tay chân miệng ở trẻ, giai đoạn ủ bệnh có những dấu hiệu như:

  • Sốt nhẹ hoặc thoáng qua
  • Trẻ bị đau họng, miệng tiết nước bọt
  • Tình trạng chán ăn kéo dài
  • Bị tiêu chảy nhẹ
  • Ngoài ra một số trường hợp, bé có thể nổi hạch ở cổ hoặc hàm dưới

Giai đoạn khởi phát

Ở giai đoạn khởi phát, triệu chứng của bệnh sẽ rõ ràng hơn. Cụ thể:

  • Trong khoảng thời gian từ  1-2 ngày khởi bệnh, bề mặt da sẽ xuất hiện nốt ban đỏ với đường kính khoảng 2-3 mm
  • Ban đầu các nốt ban đỏ phát triển ở bất cứ đâu, tuy nhiên chúng thường tập trung ở lòng bàn tay, bàn chân hoặc xung quanh miệng
  • Thậm chí một vài trường hợp đặc biệt các nốt ban đỏ sẽ tiến triển thành dạng nước
  • Khi những vết loét ở miệng tiến triển nặng hơn chúng sẽ gây ra cảm giác đau đớn, khiến trẻ lười ăn, quấy khóc và kêu đau miệng
Dấu hiệu nhận biết khi bệnh khởi phát
Dấu hiệu nhận biết khi bệnh khởi phát

Giai đoạn toàn phát

Kéo dài từ 3-10 ngày với những dấu hiệu điển hình như sau:

  • Loét miệng
  • Toàn thân nổi ban dạng phỏng nước
  • Trẻ dễ sốt cao, nôn ói
  • Trẻ có nguy cơ mắc biến chứng liên quan đến thần kinh, hô hấp, tim mạch

Ngoài những dấu hiệu kể trên thì giai đoạn này bé còn có thể gặp phải một số triệu chứng nghiêm trọng như:

  • Quấy khóc liên tục
  • Sốt cao không hạ
  • Hay giật mình

Bệnh tay chân miệng ở trẻ em có lây không?

Bệnh tay chân miệng ở trẻ có lây không là câu hỏi mà rất nhiều mẹ bỉm quan tâm. Theo chuyên gia, đây là căn bệnh truyền nhiễm, có thể lây lan thành dịch. Bệnh xảy ra quanh năm. Tuy nhiên, hai mốc thời gian là từ tháng 2- tháng 4 và từ tháng 9- tháng 12 thường có tần suất mắc bệnh cao hơn, bùng phát thành dịch.

Tay chân miệng chủ yếu lây truyền qua đường hô hấp và tiêu hóa. Virus gây bệnh tồn tại trong các giọt bắn như dịch hắt hơi, sổ mũi, vỡ bóng nước trên da,… Khi trẻ ngậm đồ chơi chung với nhau con đường lây nhiễm sẽ thuận lợi hơn. Ngoài ra khi bị phát tán ra ngoài, virus vẫn sẽ tồn tại khá lâu trong nhiệt độ phòng, bám lên đồ dùng, sàn nhà, ly chén, quần áo, chăn màn. Vì thế nếu trẻ khỏe mạnh tiếp xúc trong môi trường này khả năng lây nhiễm rất cao.

Bệnh tay chân miệng có nguy hiểm không? Biến chứng thường gặp phải là gì?

Biểu hiện lâm sàng của tay chân miệng giống như bất kể chủng virus nào. Tuy nhiên nếu không phát hiện và điều trị kịp, trẻ nhỏ có thể gặp phải biến chứng nguy hiểm. Cụ thể:

  • Biến chứng thường gặp nhất của tay chân miệng là tình trạng mất nước. Bệnh có thể gây loét hoặc đau họng khiến trẻ khó nuốt
  • Ngoài ra, trẻ có thể bị bệnh viêm màng não do virut, đây là tình trạng nhiễm trùng hiếm gặp do viêm màng não và dịch não tủy bao quanh
  • Viêm não cũng là biến chứng trẻ có thể gặp khi bị bệnh này. Biến chứng thường rất nguy hiểm và có khả năng đe dọa tính mạng của bé
  • Một số trường hợp đặc biệt, bệnh tay chân miệng ở bé có thể gây ra viêm cơ tim. Đây là biến chứng hiếm gặp nhưng lại cực kỳ nguy hiểm
Mất nước là biến chứng thường gặp nhất
Mất nước là biến chứng thường gặp nhất

Cách chẩn đoán bệnh tay chân miệng ở trẻ em

Đầu tiên bác sĩ sẽ dựa vào các triệu chứng lâm sàng để nhận biết bệnh. Cụ thể:

  • Miệng: Trẻ bị bệnh tay chân miệng thường xuất hiện những đốm đỏ trên lưỡi và bên trong miệng. Những đốm này nhanh chóng chuyển thành mụn nước màu vàng xám,  có viền đỏ. Do đó trẻ sẽ có thể kén ăn, bỏ bú vì miệng sưng đau, khó chịu
  • Tay và chân: Xuất hiện đốm nhỏ màu đỏ nổi trên ngón tay, lưng, lòng bàn tay, bàn chân của bé. Đốm nhỏ này có thể gây ngứa, đau

Ngoài ra bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm chuyên sâu để đánh giá kỹ nguy cơ biến chứng như:

  • Xét nghiệm công thức máu
  • Xét nghiệm protein C phản ứng
  • Xét nghiệm đường huyết, điện giải đồ, X quang phổi

Cách chăm sóc trẻ bị tay chân miệng

Đa số trẻ mắc bệnh tay chân miệng sẽ có khả năng phục hồi sau 7-10 ngày, ngoại trừ những trường hợp nặng.

Đối với các bé có kèm yếu tố nguy cơ việc điều trị, chăm sóc tại nhà cần được thực hiện theo sự chỉ định của các bác sĩ. Hiện nay, bệnh tay chân miệng ở trẻ vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Vì vậy, chăm sóc đúng cách sẽ giúp quá trình phục hồi tốt hơn, giảm thiểu nguy cơ biến chứng.

Thực hiện cách ly trẻ

Tay chân miệng là bệnh rất dễ lây lan nhất là môi trường nhà trẻ, trường học. Vì thế ngay khi phát hiện triệu chứng, mẹ cần tiến hành theo dõi cách ly. Không nên cho bé đến trường trong khoảng thời gian từ 10-14 ngày. Đồng thời thông báo nguyên nhân, tình trạng sức khỏe của bé để trường học có biện pháp theo dõi kịp thời.

Đối với các bậc phụ huynh thực hiện nhiệm vụ chăm sóc cần phải sử dụng khẩu trang, rửa tay sát khuẩn để tránh lây nhiễm cho người xung quanh.

Chú ý dinh dưỡng

Biếng ăn là tình trạng thường gặp ở trẻ khi bị bệnh tay chân miệng vì các vết loét gây nhiều đau đớn. Do đó, ở giai đoạn này mẹ nên chuẩn bị thức ăn mềm, dễ nuốt để con ăn được nhiều hơn. Đồng thời chia nhỏ bữa trong ngày và chú ý hơn đến các thành phần dinh dưỡng. Hạn chế sử dụng đồ ăn cay nóng vì chúng có thể khiến trẻ đau họng. Quá trình bị tay chân miệng, mẹ cũng phải tăng cường lượng nước, phòng ngừa nguy cơ mất nước do sốt, biếng ăn.

Bổ sung thức ăn mềm cho bé trong giai đoạn này
Bổ sung thức ăn mềm cho bé trong giai đoạn này

Giữ gìn vệ sinh

Giữ vệ sinh cho trẻ và người chăm sóc cũng là biện pháp hạn chế tình trạng lây lan của bệnh. Cụ thể:

  • Trẻ cần được giữ vệ sinh sạch sẽ, không cần hạn chế tắm rửa khi đang bị bệnh. Tuy nhiên mẹ nên cho bé tắm ở phòng kín và dùng xà phòng sát khuẩn
  • Các vật dụng sử dụng cho bé như bình sữa, dụng cụ ăn uống, đồ chơi cần được vệ sinh sạch sẽ, khử khuẩn an toàn

Dùng thuốc đúng cách

Với trẻ bị bệnh tay chân miệng mẹ không được phép tùy tiện dùng thuốc nếu chưa có sự đồng ý của bác sĩ. Việc tự ý dùng thuốc kháng sinh có thể khiến bé gặp tác dụng nguy hiểm. Trường hợp sốt cao mẹ có thể dùng paracetamol để hạ sốt hoặc các thuốc khác theo đơn của bác sĩ.

Ngoài ra, mẹ cũng không nên dùng thuốc nước xanh để lên mụn, che khuất hình dạng, gây nhiều khó khăn cho bác sĩ khi thăm khám, xác định nguyên nhân.

Khi nào trẻ cần đi gặp bác sĩ?

Tay chân miệng ở trẻ nếu để kéo dài có thể gây ra biến chứng nguy hiểm. Vì vậy khi trẻ có dấu hiệu sớm mẹ cần đưa con đến gặp bác sĩ. Cụ thể:

  • Giật mình, hốt hoảng, thất thần
  • Yếu chi
  • Trẻ đi đứng loạng choạng
  • Mắt đảo bất thường
  • Hay bị nôn trớ
  • Quấy khóc thường xuyên, dỗ mãi không nín
  • Nên cơn co giật
  • Thở mệt

Cách phòng ngừa bệnh tay chân miệng ở trẻ em

Tay chân miệng có khả năng bùng phát thành dịch, vì vậy mẹ hãy áp dụng biện pháp phòng ngừa như sau:

  • Tập cho trẻ thói quen vệ sinh tay bằng xà phòng sau khi đi vệ sinh và trước khi ăn
  • Trẻ bị bệnh cần cách ly để tránh lây lan đồng thời giám sát hoạt động sinh hoạt thường ngày
  • Vệ sinh nhà cửa bằng dung dịch khử khuẩn
  • Vệ sinh tay đúng cách sau khi thay tã lót, tiếp xúc với phân hoặc nước bọt của trẻ. Tuyệt đối không xả hoặc làm văng bắn nước bọt ra ngoài môi trường
  • Vật dụng cá nhân của bé nên được luộc sôi, sử dụng riêng biệt
  • Tránh ôm hôn, dùng chung quần áo và đồ cá nhân với trẻ bị bệnh
  • Mẹ nên dạy bé  cách che miệng và mũi khi hắt hơi để tránh lây lan cộng đồng

Bệnh tay chân miệng ở trẻ em là bệnh truyền nhiễm và có tỷ lệ lây lan rất nhanh. Vì vậy khi chưa có vắc xin phòng bệnh cha mẹ cần phải chú ý theo dõi, chủ động áp dụng biện pháp phòng ngừa và đến cơ sở y tế gần nhất khi có triệu chứng liên quan.

Nguồn: CDC, NHS

Chia sẻ bài viết này